Attracties - Gondoletta - Een Feest van Kleuren
 

 
Logo Gondoletta - Een Feest van Kleuren -|- Foto en logo: Friso Geerlings © het WWCW 2006
Logo Gondoletta - Een Feest van Kleuren -|- Foto en logo: Friso Geerlings © het WWCW 2006
Logo Gondoletta - Een Feest van Kleuren -|- Foto en logo: Friso Geerlings © het WWCW 2006
 

Dit is het verhaal van woeste gronden en werkverschaffing; van zwetende arbeiders en duizenden kruiwagens vol met Loonsche zanden. Het verhaal van een visie op een eilandpaleis dat niet werd, en veertig rovers die niet kwamen. Het verhaal van bloemen tot aan de horizon, lieflijke harptokkels en kwakende eenden. En het is het verhaal van kantelende bootjes. Kortom: dit is het verhaal van de Gondoletta.

Een Feest van Kleuren

Pagina 1 Pagina 2 Pagina 3 Pagina 4
     
 
 
De schaduwrijke tak van het traject -|- Foto: Friso Geerlings © het WWCW 2006
 
De Gondoletta-rubriek bestaat uit een hoofdtekst (met onderwerpen als de ontstaansgeschiedenis, de vaartocht zelf, het ritsysteem en de landschappelijke invulling van het geheel) én daarnaast een paar min of meer losstaande onderwerpen die allemaal een verschillend aspect van het onderwerp 'Gondoletta' belichten.

Omdat het niet nodig is om de rubriek van A tot Z op volgorde te lezen, is een inhoudsopgave opgenomen van de verschillende onderdelen van 'Gondoletta, een feest van kleuren'
 
Hoofdtekst
1 ~ Gondoletta
1 ~ Historie
1 o Arbeid Adelt
2 o De Jaren Zestig en Zeventig
2 o De 'Booming Eighties'
2 ~ De Vaart
3 ~ Het Ritsysteem
3 ~ Ontwikkeling door de Jaren
3 ~ Dag Vogels, Dag Bloemen
Kaders
1 ~ D.U.W. en Heidemij
4 ~ Allegro Brillante
4 ~ Wensbron
Bronnen
 
Gondoletta
Bootjes bootjes en meer bootjes... -|- Foto: Bram Elstak © het WWCW 2006Voor velen is de Efteling veel meer dan zomaar een dagje uit in een omgeving met vaak verbluffend originele attracties. De Efteling is voor hen meer dan de som van haar vermakelijkheden; want tussen de meesterwerken van Reijnders, Pieck, Van de Ven, Knoet, Den Dulk en alle anderen is de natuur hét cement dat het park naadloos bijeenhoudt. De natuur vormt een groene deken van rust die de hectiek van een dagje Efteling neutraliseert. Ze zorgt er voor dat een bezoek aan het Sprookjespark mentaal lang niet zo vermoeiend is als een bezoek aan om het even welk ander ‘pretpark’ ook. De Efteling is namelijk in hart en nieren nog steeds een natuurpark; de moderne voortzetting van ‘Stichting Natuurpark de Efteling’, zoals men het in de vroege jaren vijftig notarieel liet vastleggen.

Genieten van de Eftelingse flora en fauna kan uiteraard te voet; wie in de vroegte door het Sprookjesbos loopt, met de dauwdruppels nog onaangeroerd op de frisse blaadjes van de in een ochtendbries ritselende beuken, zal zich niet direct in het grootste en drukste themapark van Nederland wanen. Wie wandelt over het Heksenpad en tussen de boomstammen door de brokkelige muren van het Spookslot ontwaart, zal zich wellicht voelen als Jorinde of Joringel; te dicht bij de vervaarlijke burcht van de heks die hen daarvoor zal straffen. Genieten van de Wereld vol Wonderen in al haar groeiende en bloeiende pracht kan echter ook in de attractie die in 1981 het Kaatsheuvelse attractieaanbod kwam versterken. Wie de rust te voet niet vindt, zal in de Gondoletta zeker slagen.

Historie
1981 is in de Efteling-geschiedenis zonder twijfel vooral hét jaar van de Python. De ruimtereis in Europa’s enige multiloopcoaster was binnen luttele weken een begrip in het land. Luid schreeuwden jeugdigen hun longen uit hun lijf tijdens de drop en even zo luid krijsten dappere vaders in de kurkentrekkers of Bajern-curves. Heel wat minder scherpe bochten maken de bootjes van de Gondoletta. Welhaast alsof ze ter compensatie van het stalen geweld in Areaal Oost zijn aangekocht, dobberen ze statig en zonder enig vertoon van hectiek over de Siervijver en het aansluitende kanaal. Een tochtje met de Gondoletta is een tocht vol rust en natuurschoon. Het is de perfecte onderbreking van een dag vol intense verwondering in al die andere attracties van het park. Even weg van het bliep bliep, het tuut tuut. Even alleen maar dobberen, varen, glijden tussen zwanen, eenden, honderden karpers en de zachte klanken van een harp...

Herfstige avondsferen -|- Foto: Friso Geerlings © het WWCW 2006

De geschiedenis van de rustieke vaartocht, maar met name haar pittoreske landschappelijke omgeving, begint veel eerder dan het openingsjaar 1981. Weinig andere Efteling-attracties wortelen met hun oorsprong zo diep in de zandige stoffige geschiedenis van het Natuurpark. Voor de basis van de Gondoletta moeten we namelijk terug naar een periode nét na de Tweede Wereldoorlog. Ja heus: we gaan zelfs terug tot voor de opening van het Sprookjesbos.

Arbeid Adelt
We schrijven het jaar 1948; een belangrijk jaar in de ontstaansgeschiedenis van de Gondoletta. Het is in dit jaar dat burgemeester Rein van der Heijden de leiding over het slaperige Langstraatdorpje Kaatsheuvel op zich neemt. Zijn visie op de ontwikkeling van het toerisme als tweede pijler voor de economie van het gebied (naast de dan nog florerende schoenenindustrie) zal van verregaande invloed blijken te zijn, met name voor de dan nog sluimerende toestand van de stichting “Sportpark”. De in 1937 opgerichte stichting en haar gronden hebben de oorlog heelhuids doorstaan, maar veel meer dan wat voetbalwedstrijden van club “de Parktrappers” is er niet voorgevallen in deze periode.

1950: Grondwerkzaamheden door de K.N.M.H en D.U.W. in volle gang. Het Efteling-landschap krijgt vorm. Foto uit "Het Sprookje van de Efteling"Het sportpark werd destijds, midden jaren dertig en dus midden in de crisisjaren voor de oorlog, aangelegd door de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij. Het waren zware tijden met een hoge werkloosheid, waarbij voor honderden arbeiders de door Sociale Zaken gesubsidieerde werkverschaffingsprojecten van de Heidemij de enige manier waren om brood op de plank te krijgen.

In het zelfde jaar 1948 keert de Heidemij terug naar Kaatsheuvel. De ingenieurs Heijdelberger (van de K.N.H.M.) en Markvoort (van de D.U.W., Dienst Uitvoerende Werken), presenteren een plan tot uitbreiding van het Sportpark. Uiteraard in de vorm van werkzaamheden die passen binnen het kader van D.U.W. en K.N.H.M.: veel graven en zand verplaatsen. Op één augustus 1949, snel na het grote succes van de tentoonstelling “De Schoen” op het terrein van het Sportpark, gaat de gemeente (bij monde van Van der Heijden, pastoor De Klijn en kapelaan Rietra) in zee met de Heidemij, om zo de toeristische aantrekkingkracht van het gebied nog meer te versterken. De plannen van de gemeente overstijgen die van Heijdelberger en Markvoort van het jaar ervoor. Groots wil men uitpakken: tien hectaren aan vijvers moeten er aangelegd worden en bergen opgeworpen, om zo een aantrekkelijk recreatiepark te creëren.

Een jaar later, op vrijdagmiddag 25 augustus 1950, steekt Markvoort zelf de eerste spade in de grond. De aanleg van een grote vijver is begonnen. Het toekomstige eiland in de vijver wordt gemarkeerd door een vlag die de erevoorzitter van de kort ervoor opgerichte stichting “Natuurpark de Efteling”, deken Van den Berkel, en burgemeester Van der Heijden samen hijsen. Hoewel de vijver het opvallendste onderdeel van het project is op dat moment, werken de tientallen arbeiders in de periode na de start van de eerste werkzaamheden ook aan paden, velden en parkeerplaatsen. Zwaar werk, dat geheel zonder mechanische hulpmiddelen wordt verricht.

D.U.W. en Heidemij
Is de Gondoletta, of tenminste de Siervijver, een rustiek monument ter herinnering aan de uitbuiting van laaggeschoolde, sociaal zwakkere arbeiders? Of is het een onopvallend symbool van de hoop die velen in de naoorlogse jaren toch putten uit het werken aan de wederopbouw van het land, waarbij ook een project als de herstructurering van het Sportpark als positief gezien kan worden? Rijk werd de arbeider er in elk geval niet van; in deze naoorlogse jaren verdiende iemand in de “werkverschaffing” tusArbeiders, viert den EERSTEN Mei! - De opkomst van het socialisme was tevens een stuwende kracht achter de werkverschaffing. Socialistisch affiche jaren 30sen de € 8,00 en € 10,00 per week. Opzettelijk stuurde de regering de werklozen naar grote projecten ver van huis, zodat de meesten daar wel moesten overnachten. Alleen op zaterdagavond en de hele zondag konden zij thuis bij hun gezinnen zijn, om zo het vlees te snijden en de kerk te bezoeken.

In 1944, vlak na de bevrijding, werd in het zuiden van het land de Dienst Uitvoerende Werken (D.U.W.) opgericht. Het formele doel van de D.U.W. werd in die tijd omschreven als “Het verruimen van de werkgelegenheid en het verschaffen van nuttige arbeid aan werklozen”. In werkelijkheid richtte de D.U.W. zich op tijdelijk werklozen. De dwang die voorheen bekend was van de vooroorlogse werkverschaffing bleef bestaan. Het geboden werk bleef even primitief en ongezond als toen en de arbeidsvoorzieningen waren meestal treurig. De D.U.W. bouwde dan ook een slechte reputatie op onder betrokkenen. 'Door Uitbuiting Winst' en 'Door Uitputting tot Wanhoop' waren de weiniLogo K.N.M.H. - Uit jubileumboekje K.N.M.H.g vleiende bijnamen die de dienst droeg. Er was veel verzet tegen de D.U.W. en behalve stakingsacties waren er ook 'omgekeerde' stakingen, waarbij fatsoenlijk werk werd afgedwongen. In 1954 werd de D.U.W. als gevolg van de toenemende krapte op de arbeidsmarkt en protesten afgeschaft.

De Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij is veel ouder dan de Dienst. De “Heidemij” of K.N.H.M. werd in 1888 opgericht met als doelstelling “Het adviseren bij en het stimuleren van de ontginning van woeste gronden, het aanleggen en in standhouden van bossen en het aanleggen en onderhouden van bevloeiings- en grondverbeteringswerken.” Al snel breidden de werkzaamheden zich uit van alleen adviseren tot het uitvoeren van deze werken, al of niet in samenwerking met arbeiders in dienst van de werkverschaffing. De K.N.H.M. bestaat in afgeleide vorm nog steeds; de grondwerkzaamheden worden tegenwoordig uitgevoerd door het commerciële bedrijf Arcadis. Onder de naam “Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij” opereert tegenwoordig een ideële vereniging. Haar doel is “het bijdragen aan de verbetering van de leefomgeving”.

Entree van het uit 1912 stammende hoofdkantoor van de Heide Maatschappij. Scan uit jubileumboekje K.N.M.H.
o Entree van het uit 1912 stammende hoofdkantoor van de Heide Maatschappij in Arnhem.

 
 
Pagina 1 Pagina 2 Pagina 3 Pagina 4