Was het u reeds bekend dat...

...op de plek waar nu het kasteeltje van Stiefmama staat, vroeger een kleine schuilplaats te vinden was met prachtige vogel- en bloemmotieven op het hout?

De koningin geeft aan de jager de opdracht Sneeuwwitje te doden, maar dat kan de jager niet over zijn hart krijgen. Hij zendt Sneeuwwitje het bos in en zegt dat ze zich nooit meer op het kasteel mag laten zien. In het bos leert Sneeuwwitje de zeven dwergen kennen, zeven aardige mannetjes die samen wonen in een klein huisje in het bos. Sneeuwwitje mag bij hen blijven wonen, en terwijl de dwergen uit werken gaan, dekt zij hun bedjes en maakt zij het eten klaar. Maar de spiegel heeft de boze koningin natuurlijk verteld dat Sneeuwwitje helemaal niet dood is. De koningin vermomt zich als een oude koopvrouw en weet Sneeuwwitje een rijgveter te verkopen, die ze zo strak aanspant dat het meisje bewusteloos neervalt. De dwergen redden haar op het nippertje van de dood. Een tweede maal trekt de boze koningin naar het huisje en verkoopt het meisje dit keer een kam, waar Sneeuwwitje bewusteloos van wordt zodra ze er mee door haar haren strijkt. Maar ook nu weer weten de zeven dwergen haar tijdig te redden.

Voor de derde keer trekt de koningin naar het huisje van de zeven dwergen, dit keer vermomd als boerin. Ze verkoopt Sneeuwwitje een giftige appel. Na een hap valt Sneeuwwitje als voor dood neer en de koningin is 's avonds blij te vernemen van haar toverspiegel dat ze weer de mooiste is in het land. De zeven dwergen proberen vergeefs Sneeuwwitje tot leven te wekken. Uiteindelijk plaatsen ze haar in een glazen doodskist. Op een dag ziet een koningszoon de kist en wordt verliefd op het meisje. De dwergen schenken hem de kist, maar wanneer zijn dienaren de kist willen wegdragen, struikelen ze. Door de schok schiet het stuk vergiftigde appel uit Sneeuwwitjes keel, zodat ze weer tot leven komt. Zij wordt verliefd op de prins en samen trekken ze naar zijn land om er te trouwen. En ze leven er nog lang en gelukkig.

De oorsprong van het sprookje
"Sneewittchen" is het drieënvijftigste sprookje uit de Kinder- und Hausmärchen van de gebroeders Grimm. Het is een van de allerbekendste sprookjes, en dat is in de allereerste plaats te danken aan de vele verfilmingen (waaronder die van Walt Disney uit 1937) en de aanwezigheid van het sprookje in sprookjesparken, en veel minder aan de orale traditie. Een vroege versie van het sprookje vinden we terug in de Pentamerone van Giambattista Basile (1634-36). De oudst bekende versie komt uit de Germaanse mythologie. Hierin is Sneeuwwitje de maan (Freya), de stiefmoeder is de zon en de zeven dwergen zijn de zeven dagen van de week. Het sprookje vertelt de strijd van de zon tegen de maan: de zon denkt aan het einde van de maancyclus te strijd tegen de maan te hebben gewonnen. In deze versie draait alles rond de kleursymboliek van wit, rood en zwart; deze kleuren verbeelden de verschillende stadia van de maan.

Niet in alle varianten die van het sprookje bekend zijn speelt de toverspiegel een rol. Soms is het een forel in een put die de stiefmoeder vertelt dat Sneeuwwitje de mooiste is. In weer andere versies zijn het voorbijgangers die spreken over de grootste schoonheid van Sneeuwwitje. Ook is de kist waarin de verdoofde Sneeuwwitje ligt niet altijd het zelfde. Basile noemt hier een zevental in elkaar passende kristallen kisten. Bepaalde varianten passen met name het rouwgedeelte van het sprookje aan. De kist is dan bijvoorbeeld geplaatst op een magisch voortbewegende koets die alleen stopt wanneer de juiste spreuk wordt uitgesproken.

Disneys versie van het sprookje legt, veel meer dan het sprookje in de verzameling van Grimm, de klemtoon vooral op Sneeuwwitjes sidekicks, de zeven dwergen. Zij zorgen voor heel wat comic relief. Ook voegde Disney een flinke dosis romantiek toe aan het sprookje: Sneeuwwitje ontwaakt door een kus van de prins, een element dat Disney ontleende aan ‘Doornroosje’. De invloed van de film van Disney was enorm: de meeste versies in sprookjesboeken van nu gaan terug op die van de film en ook de versie van de Efteling is zeer schatplichtig aan Disney. In het officiële sprookjesboek "Sprookjes van de Efteling" werken de dwergen ook in een diamantmijn, het lied dat zij zingen tijdens het werk ("Van tik tik tik, van tak tak tak") en de kreet "Hého" komen overduidelijk uit de Disney-film. Ook de naamgeving van de dwergen is gebaseerd op de (Amerikaanse versie) van de film. Heten ze bij Disney nog Doc (Dok), Happy (Giegel), Grumpy (Grumpie), Sneezy (Niezel), Bashful (Bloosje), Sleepy (Dommel) en Dopey (Stoetel), dan heten ze in de versie van de Efteling Proffie, Vrolijk, Mopperpot, Hatsjie, Sloompie, Slapie en Gekkie. In de Efteling-versie komt de heks ook aan haar einde in een ravijn, hoewel Martine Bijl voor het slot toch terugkeert naar de Grimm-versie: geen kus, maar een val maakt dat het stuk appel uit Sneeuwwitjes keel schiet.

Het sprookje in de Efteling
‘Sneeuwwitje’ was een van de tien sprookjes waarmee het Sprookjesbos in 1952 werd geopend. In een kleine grot onder de ruïne van een oud en afgebrokkeld kasteel op het Herautenplein hadden Anton Pieck en Peter Reijnders een plateau gemaakt met daarop wat keien en een spiegel die voor vijver moest doorgaan, en voor de rest wat stalactieten aan het plafond en fossielen aan de muur. In het midden stond een glazen kist met Sneeuwwitje erin, met daar omheen zeven stenen dwergenbeeldjes. Eén van de dwergen droeg een lantaarntje, een andere een kaars. Twee stenen eekhoorntjes vervolledigden het statische tafereel. De grot was vrij ruim gemaakt en je kon er zonder bukken in.

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, Wie is de mooiste van het hele land? Majesteit, zo mooi als u is er geen Edele vrouwe, u bent het mooist van iedereen!

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand Wie is nu de mooiste van het hele land? Oh koningin, heel mooi bent u Maar prinses Sneeuwwitje is duizendmaal mooier nu

Over gindse bergen Leeft Sneeuwwitje nu bij de Zeven Dwergen Voor wie zij zorgt en zingt, zo charmant, Is zij nog immer de mooiste van het land

Er zijn prachtige foto's (onder andere in "Mam, een duppie voor de kip?") van de dag dat de kist van Sneeuwwitje in een lijkwagen van huize Reijnders in Eindhoven naar de grot werd gebracht. De haren van Sneeuwwitje waren in de beginjaren afkomstig van de Franse zusters van Sint Anna. Peter Reijnders trok hoogstpersoonlijk naar het klooster om een haardos bij de nonnen te pakken te krijgen, omdat hij had vernomen dat ingetreden nonnen het haar moesten laten groeien zodat het kapsel bij de professie kon worden afgekapt.

In 1975 werd de grot van ‘Sneeuwwitje’ door Anton Pieck en Ton van de Ven helemaal vernieuwd: de ingang werd nauwer gemaakt, de grot donkerder en echter (met veel meer rotsen, stalactieten en stalagmieten), en het tafereel verdween volledig achter glas. Hierdoor werd de afstand tussen de bezoeker en het tafereel weliswaar groter, maar tegelijk konden veel meer details afgewerkt worden en kon de belichting zodanig worden geregeld dat het geheel er nog sprookjesachtiger uit ging zien dan voorheen. De stenen beeldjes verdwenen en werden vervangen door bewegende robots met echte baarden en kleren. Deze bewegende dwergen waren in 1975 de meest geavanceerde animatronics die de Efteling tot dan toe had gebouwd. De mechaniek (via schijven met uitsparingen) zou later onder andere nog gebruikt worden in Fata Morgana, het Lavenlaar, en zelfs bij de smid op het vernieuwde Anton-Pieckplein. In de achtergrond van het tafereel werd het huisje van de zeven dwergen gebouwd en met kleine speakertjes in de rotsen werd ook het geluid van de huilende en snikkende dwergen toegevoegd. Er werd een aparte uitgang gemaakt, aan de zijkant, zodat bezoekers nu door de grot heen konden lopen. Ook het vervaarlijke trapje bij het binnenkomen verdween.

Vanaf 1962 tot in 1998 hing achteraan in het Sprookjesmuseum op het Herautenplein de toverspiegel van de stiefmoeder van Sneeuwwitje. Bezoekers konden voor de spiegel plaatsnemen en hoorden vervolgens de stem van Irene Poorter vragen: "Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is de mooiste in het land?", waarop de edelstenen in de lijst van de spiegel rood oplichtten, het spiegelglas werd gebogen en de stem van Corry van der Linden met heel veel echo weerklonk: "Zo mooi als u bent is er geen. U bent het mooist van iedereen."

De twee deuren die naar en van de spiegel leidden gingen eind 1998 voorgoed dicht, omdat in 1999 de toverspiegel in een heel nieuwe gedaante opnieuw zou opduiken op het Herautenplein. Hiervoor ontwierp Efteling-ontwerper Henny Knoet een kasteeltje dat gebouwd werd links van de grot van ‘Sneeuwwitje’. In een grote zaal, versierd met vaandels en harnassen, hangt de fraai vergulde toverspiegel van de koningin. Deze spiegel lijkt sprekend op de spiegel van Sneeuwwitjes stiefmoeder die Anton Pieck tekende in "De Sprookjes van Grimm" uit 1940. Acteur Carol van Herwijnen vertelt er het verhaal, tot op het moment dat de jager Sneeuwwitje het bos in stuurt en de koningin voor de spiegel plaatsneemt om te vragen of ze nu weer de mooiste in het land is.
 

De spiegel blijkt vervolgens tevens een hypermodern projectiescherm te zijn, waarop een film van regisseur Dennis Bots van Havasu Films (bekend van onder andere de Villa-Voltafilm) met actrice Marianne Vloetgraven als boze koningin wordt getoond. De edelstenen in de lijst beginnen in drie verschillende kleuren te glanzen en het gezicht bovenop de spiegel spreekt echt! De hele multimediavoorstelling duurt ongeveer drie minuten, en wordt begeleid met schitterende licht-, wind-, geluids- en geureffecten. Het is de allereerste keer dat de Efteling moderne filmtechnieken integreert in een sprookje en het effect is magistraal. De make-upeffecten van Sjoerd Didden en de speciale morphingeffecten van Condor Post Production maken de film passend eng en alhoewel het effect misschien ietwat griezelig is voor kleine kinderen, is het zonder twijfel een van de beste Efteling-aanwinsten in jaren. Aan de show werd trouwens heel lang gesleuteld: het verhaal, dat op 1 april 1999 voor het eerst te horen was, werd in de loop van het eerste seizoen grondig ingekort, en ook aan de licht- en geluidseffecten werden in de loop van 1999 heel wat veranderingen aangebracht. In mei 2000 werd het schilderij in de entreehal toegevoegd. Het eindresultaat mag evenwel gezien worden.

Heel mooi zijn de details: op de voorgevel van het kasteel prijken een appel en een toverspiegel, op de torentjes blinken dezelfde ornamenten als op de Prinsenpoort en bij de uitgang staat een mandje met appelen. Hier zien we ook een onheilspellende kraai van hoog op de wenteltrap naar beneden spieden. De stiefmoeder?

Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen Zouden hier hun afval bergen

Het sprookje van ‘Sneeuwwitje’ staat zoals gezegd in het sprookjesboek van de Efteling ("Sprookjes van de Efteling" van Martine Bijl en Anton Pieck) en vind je in hoorspelversie terug op de eerste Efteling-sprookjes-CD (CNR 100.388-2). Voor dit album werd overigens het originele geluidje van de oude toverspiegel in het voormalige Sprookjesmuseum gebruikt. Een alom bekend sprookje als ‘Sneeuwwitje’ ontbreekt natuurlijk geen enkele sprookjescollectie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het ook te vinden is in de reeks nieuwe luistersprookjes van ReDi (op CD 2), en in de TV-serie “Sprookjes” op DVD 1. De oude toverspiegel is sinds kort te vinden in het Efteling-hotel, en wel heel toepasselijk in de Sneeuwwitje-suite.