Elke Efteling-liefhebber heeft zo zijn of haar eigen lievelingsjaar in de parkgeschiedenis. De openingen van Fata Morgana of het Lavenlaar, Droomvlucht of Villa Volta zijn voor velen markante gebeurtenissen die een jaar defineren. Het jaar 2002 was vooral voor de Efteling zélf bijzonder. Niet alleen opende dit jaar twee miljoenenprojecten voor het publiek, maar bovenal was het het jaar waarin de Efteling na een halve eeuw van sprookjes en familiepret haar gouden jubileum kon vieren. Voor velen had 2002 ― in lijn met andere jubileumjaren waarin Droomvlucht en Fata Morgana werden voorgesteld ― wellicht het jaar moeten worden van de reeds lang aangekondigde ‘typische Efteling-attractie’ van de hand van Ton van de Ven. Helaas pakte juist dat deel van het feestjaar anders uit. Gelukkig bleven er nog meer dan genoeg andere, wél geslaagde jubileumzaken over. Want zeg nu zelf, wie kijkt nu niet van tijd tot tijd met genoegen door ‘Kroniek van een Sprookje’. Blik met ons terug op 2002, het jaar dat begon met Zwerkbal bij de entree, waarin de zomer door woeste wind werd weggeblazen en de winter het moest doen zonder kerstboom: het gouden jubileumjaar van de Efteling.



De eerste dag van het Efteling-jaar 2002 was heel anders dan het jaar ervoor. Voor het eerst sinds het begin van de Winter-Efteling was het park namelijk niet geopend op 1 januari. De dag erna was meteen een bijzondere eerste openingsdag, aangezien de euro binnen het park zijn intrede deed. De komst van de Europese eenheidsmunt was onder andere opvallend op het Herautenplein, waar continu een medewerker de eurocenten moest omwisselen voor ‘ouderwetse' kwartjes. De derde winteropenstelling van de Efteling duurde een weekend langer en sloot daarom pas op 13 januari om 20.00 uur de poorten voor de pre-zomerseizoensrust. Door een bescheiden stijging in de bezoekersaantallen was de derde Winter-Efteling net wat succesvoller dan de voorgaande editie. Uiteindelijk bezochten 270.000 bezoekers dit keer de winterse Efteling, zo'n 7.000 meer dan het jaar daarvoor.

Voor het eerst in een lange tijd werd dit jaar geen banenmarkt gehouden. Daarvoor in de plaats begon de Efteling met een grote campagne (die zich overigens concentreerde op Midden-Brabant) om vakantie- en seizoensmedewerkers te werven. Met slogans als "Hans en Grietje m/v" en "Roodkapje en Klein Duimpje m/v" probeerde het park vooral jongeren aan te sporen om in het hoofdseizoen te werken in één van haar horecapunten of attracties. De banenmarkt werd overigens voornamelijk afgeschaft in verband met de geringe respons ten opzichte van het aantal bezoekers. Menig jongere uit de omgeving zag de markt vooral als een dagje gratis Vogel Rokken.

Het al jaren onder zowel personeel als liefhebbers voortsudderende gerucht dat het Diorama zou worden gesloopt bereikt in januari een nieuw hoogtepunt. Dit keer leken de bronnen van de geruchten daadwerkelijk betrouwbaar en voor veel fans was dit aanleiding om al bijna een actiecomité op te richten om een eventuele sloop te voorkomen. Het Wonderlijke WC Web begon uit het oogpunt van digitale conservatie aan haar Diorama-rubriek. De Efteling zelf ontkende echter ten stelligste dat er ook maar plannen zouden zijn voor een eventuele sloop. En eerlijk is eerlijk: tot nu toe is er nog steeds geen sloopbal gesignaleerd in de buurt van het Carrouselpaleis…

Op 22 januari werd het programma ‘Terug naar de werkvloer’ uitgezonden, waarin parkdirecteur Olaf Vugts te zien was in de rol van frietschepper bij de Smulpaap, beugelcontroleur bij de Python en hulpkracht bij de Gondoletta en de Piraña. Bij menig liefhebber zijn de beelden van een al zwetend frietscheppende Olaf voor altijd op het netvlies gebrand. De nieuwe personeelskledinglijn die in dit programma ter sprake kwam was bij het personeel van de entree reeds geïntroduceerd tijdens de derde Winter-Efteling en werd vanaf seizoen 2002 door alle medewerkers gedragen. De kledinglijn, die ontworpen was door Karin Slegers, wordt gekenmerkt door de geel-rood-combinatie en een knoeterig wapenschild op de borst. Dit naar een idee van grafisch vormgever Robert-Jaap Jansen. Aan de invoering van de nieuwe, volgens enkele nogal ‘Griffindor-’ en ‘Zwerkbalachtige’ bedrijfskleding was een kostenplaatje verbonden van 450.000 euro.

Deze maand werd er druk verder gebouwd aan de nieuwe WNF/Efteling-3D-attractie voor 2002. Zo werden deze maand de rotspartijen die het gebouw gedeeltelijk aan het oog onttrekken en de vijvers in het wachtrijbos aangelegd. Ook Monsieur Cannibale stond in de steigers. Hier werd namelijk begonnen aan het rieten overkapping. Nog tijdens de Winter-Efteling werd de Piraña voorzien van een nieuwe verflaag op de voorgevel. Nogal storend was het gebruik van fluoriserend geel in plaats van het bekende oker dat jarenlang de tempel zo mooi decoreerde.

 


De in mei 1995 aan de Efteling aangeboden torentjes van het oude station van ‘s Hertogenbosch (gered van de sloophamer), verhuisden in februari naar ‘Het Land van Ooit’, waar ze geplaatst zouden worden op een nieuw theater tussen wel tachtig verschillende torens. De twee vier-en-een-halve meter hoge torentjes lijken ― met hun puntvormige daken en bolvormige topornamenten ― zo weggelopen uit een tekening van Anton Pieck. In de loop der jaren zijn binnen het park plannen om de torens een plaatsje te geven op de Brink en later bij het vernieuwde Kinderspoor, maar uiteindelijk werd daar van afgezien. De torentjes stonden lange tijd op het bouwterrein naast het Huis van de Vijf Zintuigen.

De voorpret voor het jubileumseizoen begint écht, wanneer twee zogenaamde ‘teaser posters’ opduiken ter promotie van de nieuwe attracties. De teasers zijn primair bedoeld om de nationale pers warm te maken voor een bezoekje op 28 maart, wanneer het park de poorten zou openen en de twee nieuwe attracties voor het eerst zouden worden getoond. Echt veel wijzer werd men ― zoals dat hoort ― niet van de posters. De eerste toont slechts een afbeelding van een panda. Magieër Hans Klok prijkt op de tweede.

Het Efteling-hotel schreef een bijzondere ontwerpwedstrijd uit. Voor de veertiende themasuite kon iedereen zijn of haar eigen en unieke ontwerp insturen. Het winnende ontwerp zou niet alleen in 2003 echt worden uitgevoerd, de winnaar mocht bovendien de kamer officieel openen en er ― met familie of vrienden ― de eerste nacht doorbrengen. Alsof dat nog niet genoeg eer was kreeg de winnaar ook nog eens een Efteling-abonnement. De prijsuitreiking zou eind november plaatsvinden. Met gezwinde spoed zette menig liefhebber zich aan het ontwerpen.

Traditiegetrouw waren er in deze maand ook veel werkzaamheden in het park: de twee spoorbruggen in Reizenrijk werden vernieuwd en meteen een stuk verhoogd. Er werd met alle macht druk gebouwd aan het dak van Monsieur Cannibale en natuurlijk aan de nieuwe attracties. Zowel PandaDroom als het Efteling-theater waren gehuld in een constante kakafonie van slijptollen en timmergeklop, terwijl men binnen in beide gebouwen volop bezig was met de inrichting.


 
De directie besloot deze maand dat de Winter-Efteling vanaf nu een jaarlijks terugkerend onderdeel zal zijn van de Efteling-openstelling. De directie besloot dit omdat iedere proefopenstelling vanaf 1999 een groter succes was, met zowel hoge bezoekersaantallen als positieve reacties van de bezoekers. De beslissing was voor liefhebbers natuurlijk geen echte verrassing; al vanaf het einde van de eerste Winter-Efteling in 1999-2000 was bekend dat het niet bij de drie proefopenstellingen zou blijven. Jaarrond-exploitatie is immers een kernpunt van de lange termijnstrategie van het park.

De geldslikkende dieren op het Anton Pieckplein en op het Herautenplein werden eindelijk euro-proof gemaakt, waardoor een eitje van de kip of de eend voortaan 50 cent kostte en een Efteling-dukaat 30 cent. De Gondoletta kreeg tijdens deze maand groot onderhoud aan het rotatiemechanisme onder de draaischijf. In het Carrouseltheater werden gedurende twee dagen opnames gemaakt voor de film Pietje Bell, een kinderspeelfilm op basis van het boek van Chris van Abkoude met in de titelrol Quinten Schram.

Tijdens de weekenden van 16-17 en 23-24 maart was het park geopend voor eenieder die via ABN-AMRO een entreekaartje had weten te bemachtigen. Daarmee waren dit de eerste ‘openingsdagen’ van het seizoen, maar dan nog wel zonder alle jubileumnieuwigheden. Wel kon men al een eerste blik werpen op het exterieur van PandaDroom: de buitengevel was namelijk al zo goed als af, hoewel menig liefhebber daar zelfs in 2004 nog niet van overtuigd is.
 

De eerste voorstelling van de Wonderlijke Efteling Show werd op 27 maart om 16.30 uur in avant-première opgevoerd voor het personeel van de Efteling, gevolgd door de allereerste publieke vertoning van de PandaDroom-film. Reguliere bezoekers mochten deze een dag later zien: op 28 maart opende de Efteling om 10.00 uur haar poorten voor het jubileumseizoen. Efteling-liefhebbers die vanaf 7.00 uur aan de poort voor de Efteling zaten te kleumen in de frisse lentelucht, kregen van het jarige park een gratis ontbijt aangeboden. De ene liefhebber was hier wat blijer mee dan de ander; de directiegunst verstoorde namelijk de Twinkelchat-plannen voor een nostalgische picknick voor de nog gesloten poorten. Twinkelchat is een inmiddels niet meer bestaande meetingcommunity van Efteling-liefhebbers. Gelukkig werd het verstoorde plan later goedgemaakt met het tijdens lunchtijd nuttigen van de vele door liefhebbers speciaal hiervoor meegebrachte lekkernijen op de Brink.

Na het wachten op een openingsact die niet kwam, kon er rond 10:00 dan eindelijk voor het eerst worden kennisgemaakt met de veelbesproken nieuwe attractie: PandaDroom. De vrucht van de WNF/Efteling-samenwerking werd een dag eerder nog enthousiast ontvangen door het personeel; de mening van de liefhebbers was echter over het algemeen een stuk lauwer. Velen wisten niet wat ze er van moesten denken en anderen waren zelfs kwaad (of barstten in tranen uit). Wel werd er nog nadrukkelijk gewaarschuwd dat de jubileumattractie nog niet af zou zijn. De mening van de liefhebber als groep leek echter gevormd. PandaDroom heeft 15,88 miljoen euro gekost en is daarmee ― inflatie buiten beschouwing gelaten ― de duurste attractie die de Efteling tot dan toe had neergezet.

Ook de Wonderlijke Efteling Show met illusionist Hans Klok werd magerder ontvangen door de fans dan door het Efteling-personeel een dag daarvoor. Op Radio 1 was deze dag zelfs kritisch Efteling-liefhebber Misha Davids te horen, die zijn WES-ervaring afdeed met ‘ik heb me vooral nogal verveeld’. Om 12.30 werd in aanwezigheid van de voltallige Efteling-directie én de verzamelde Nederlandse en Vlaamse pers de show opgevoerd in een versie die al snel veranderingen zou ondergaan. De show bestond uit de sprookjes ‘De Gelaarsde Kat’ en ‘Tafeltje-dek-je, Ezeltje-strek-je’, waarbij Hans Klok de sprookjes verbond als verteller en een ‘magisch blok’ tussen de twee sprookjes in verzorgde. Algemeen directeur Ronald van der Zijl feliciteerde Hans Klok, zijn twee assistentes en de cast na afloop van de eerste voorstelling met het behaalde resultaat. De WES was volgens van der Zijl een professionele presentatie die in zeer korte tijd op de planken van het fonkelnieuwe Efteling-theater was ontwikkeld en gerepeteerd.

Eveneens op 28 maart werd aan creatief directeur Ton van de Ven, uit handen van de burgemeester van Loon op Zand, de koninklijke onderscheiding ‘Ridder in de Orde van Oranje-Nassau’ uitgereikt. De uitreiking had plaats in aanwezigheid van onder andere Tons familie, na afloop van de persconferentie betreffende de opening van het nieuwe seizoen. De creatief directeur was erg verrast met de onderscheiding. Hoewel zelf immer bescheiden betreffende zijn rol voor het park, werd hij internationaal gewaardeerd voor zijn werk, waartoe volgens kenners enkele van de mooiste attracties ter wereld behoren.

In de winkeltjes lagen weinig echt interessante nieuwe souvenirs. Het meest originele was de fraaie ‘jubileumpin’ met daarop afbeeldingen van Pardoes en het jubileumlogo; verder was er een hele serie nieuwe Pardoes-artikelen, maar over het algemeen voelden deze nogal aan als meer-van-het-zelfde. In ‘In de Bonte Harlekijn’ aan het Anton Pieckplein werd ‘Dwalen op de Rommelzolder’ geopend, de tentoonstelling ter gelegenheid van het Efteling-jubileum. De tentoonstelling besloeg twee ruimtes achter het oude souvenirwinkeltje. In de loodsachtige ruimtes stelde de jubilaris vele unieke voorwerpen uit de geschiedenis van het park tentoon. De tentoonstelling was een prachtig extraatje van het jubileumjaar, maar de (soms werkelijk ondefineerbare) voorwerpen stonden jammergenoeg wel erg rommelig en zonder verklaring opgesteld.

Nieuwigheden op de entertainmentkalender: Pardoes en Pardijntje kregen een openingsact op de Brink, en in het Sprookjesbostheater werd de voorstelling "Het Sprookjesfeest" aan het publiek voorgesteld. Beide voorstellingen eindigden met het speciale jubileumlied, dat sowiezo door het hele park te horen was tijdens het jubileumseizoen: "Ding dong dingeling / feesten in de Efteling". Verder was er nog ‘De Efteling Steinbock Kapelle’ (een soort kleine Oostenrijkse D.E.E.E.F.) en keerde de Enige Echte Efteling Fanfare zélf voor de derde keer terug, met Ruigrijk en Reizenrijk als thuisbases.

Op de openingsdag, om even na half elf, brak op de achtste etage van het Efteling-hotel een brand uit waarbij veel materiële schade ontstond, maar geen gewonden vielen. Tijdens de brand sprong vrijwel tegelijkertijd op de vijfde etage een waterleiding. Gevolg was een flinke rookontwikkeling op de bovenste verdiepingen en een grote wateroverlast - tot aan onder in de lobby van het hotel toe.

De Efteling komt vanaf de seizoensopening bijzonder vaak in de media; zeker in de periode maart-april-mei-juni kan de landelijke pers in de vorm van kranten, radio en televisie maar geen genoeg krijgen van het verhaal en succes van het vijftig jaar oude sprookjespark.


 
Volgens een deze maand geplaatst bord bij Ezeltje-strek-je zou het muildier vanaf nu ‘historische munten’ moeten poepen, maar dit bleken gewoon munten te zijn van de afgelopen paar jaar, die de Efteling gewoon nog over had. ‘Historisch’ begint bij de Efteling dus in 1998. Later in het seizoen kwamen er speciale munten uit de ezel met een afbeelding van Pardoes aan de ene kant en het jubileumlogo aan de andere kant.

Een onaangekondigd jubileumsouvenir was voor velen een ware verrassing: een herdruk van de door Anton Pieck ontworpen openingsposter uit 1952. De dubbelzijdig bedrukte poster (met een tekening van het kasteel van Doornroosje, een heraut en de openingsdatum 31 mei 1952 op de voorkant en een schets van een kabouter bij het kasteel van Doornroosje op de achterkant) verscheen al eerder in verschillende Efteling-publicaties maar was vanaf nu dan ook echt te koop. Wellicht dat we het uitbrengen van deze poster te danken hebben aan een liefhebbersvraag tijdens Wonderchats ‘Wondermeeting 4’ (december 2001).

Op 13 april werd Monsieur Cannibale heropend. Nadat er al een aantal jaren over werd gesproken, werd in de winter van 2001-2002 dan eindelijk besloten om de kookpottenmolen te overdekken met een rieten dak. De constructie moest af zijn voor het jubileumseizoen, maar uiteindelijk kon de attractie dus pas twee weken na de seizoensstart weer worden opengesteld voor de bezoekers. Na de verbouwing draait de grote kannibaal in het midden van de attractie voortaan mee tegen de richting van de kookpotten in. Tijdens het laden van de attractie staat het beeld echter steeds weer met de voorkant richting plein; een ingenieus stukje attractie-verbetering.

In de loop van de maand kwam er veel kritiek van zowel de acteurs als bezoekers op de nieuwe parkshow; de Wonderlijke Efteling Show zou duidelijk te lang zijn. Om aan de (zelf-)kritiek tegemoet te komen werd al snel het tweede deel van de show, ‘Tafeltje-dek-je, Ezeltje-strek-je’, ingrijpend veranderd. Het tovertafeltje werd niet meer omgewisseld, maar gestolen. Hans Klok strafte daarop de dief ‘op Middeleeuwse wijze af’ (een later legendarische uitspraak van de blondgelokte magiër). De blacklight-scène werd naar voren gehaald en uitgebreid. Ezeltje-strek-je werd niet gestolen maar had in de nieuwe versie gewoon honger, waarop kinderen in de zaal hooibalen moesten zoeken voor het dier. In aanvulling op deze toch al niet malse veranderingen was er ook nog eens totaal geen sprake meer van een knuppeltje-uit-de-zak, zodat het hele sprookje verworden was tot een onbegrijpelijke sequentie van vage scènes (niet dat het tijdens de eerste voorstelling allemaal wél exact volgens de boeken was, maar goed). Het meest opmerkelijke was nog wel, dat de show geen minuut korter was geworden door de aanpassingen. Op 21 april werd in aanwezigheid van vele bekende Nederlanders (waaronder Marco Borsato, Tineke Verburg, Gerard Cox, Wieteke van Dort, Wibi Soerjadi, Paul Rosenmöller, Majoor Boshardt, Joost Buitenweg, Mies Bouwman, Linda Wagenmakers, Wik Jongsma, Leontien Ruiters en natuurlijk componist Tonny Eyck en tekstschrijver Hans Peters) de VIP-première gehouden van de WES (zoals liefhebbers de show al snel gingen noemen) in haar aangepaste versie. Na de voorstelling van 12.30 uur konden de BN'ers op hun gemak het park in, waarbij voorrang werd verleend bij enkele attracties.

Het park leed opvallend onder de baldadige jongeren in de maand april. Op 16 april werd (door een 16-jarige jongen uit Hilversum) een gordijn met glasvezelverlichting vernield in de Sterrentunnel van Droomvlucht. De jongen werd aangehouden en verklaarde tegenover de politie dat hij zijn rugzak wilde pakken en zich vasthield aan het gordijn, dat vervolgens afscheurde. De schade bedroeg evenwel een flinke 2200 euro. Later in de maand werden twee jongens door de politie aangehouden omdat zij bij de Maxifoto in Carnaval Festival hun broek hadden laten zakken. Ten slotte klommen twee jongens aan het eind van de maand over een hek om binnen te komen (Foei toch! Schavuiten!).

Na de WES werd ook PandaDroom wat ‘verbeterd’. De achterkant van het gebouw werd gedeeltelijk beschilderd met een rotspatroon, er werden wat technische mankementen opgelost in de voorshow en vanaf eind april deed dan eindelijk de climax van de hoofdshow het ― de vallende boom. Tegelijk met de komst van het boomeffect werden watereffecten toegevoegd in de vorm van druppels die uit het plafond komen op bepaalde momenten tijdens de film. Tegen het einde van de maand kon voorzichtig geconcludeerd worden dat de nieuwe attractie door de bezoekers heel wat hartelijker wordt ontvangen dan door de gemiddelde parkliefhebber.

Na tien jaar trouwe dienst werd deze maand de tent op het oude openluchtzwembad definitief afgebroken, om plaats te maken voor meer gras op de Zonneweide. En terwijl het oude theater verdween, schoot de gevelafwerking van het nieuwe theater niet echt op. Wel was eind arpil de Vonderplas-kant zo goed als af. In het theater zelf werd in het laatste weekend van april de WES nog eens wat aangepast; dit keer betrof het wel een inkorting. Uit het openingsnummer "Op de droomwei" verdween het tweede couplet; bij "Tuk tuk tuk" moest de Gelaarsde Kat het zonder intro doen en "Maai maai" werd eveneens iets ingekort. Bij "Wat zou mijn vader/moeder vinden van mijn vak?" werd het hevigst geknipt, waarbij de introductie heel wat korter werd en twee coupletten verdwenen. Het slotlied "In de Efteling voelt iedereen zich rijk" werd ten slotte ook bekort door er een refrein uit te halen.


 
De jubileumdocumentaire van de Efteling werd (traditiegetrouw voor Efteling-documentaires) voor het eerst uitgezonden door de TROS. Op 9 mei was het zo ver: om 18.10 uur ging het programma van start. Veertig minuten lang kon er worden genoten van historische beelden en een lading interviews met bekende medewerkers. De documentaire met de titel "50 jaar Sprookjes in Kaatsheuvel" bevatte onder andere uniek beeldmateriaal uit de beginjaren en interviews met onder meer de dochters van burgemeester Van der Heijden en Peter Reijnders, met Efteling-nestors Chris Sprangers, Mari van Heumen, Peter Koppelmans, Lex Lemmens en natúúrlijk Ton van de Ven. Een beetje jammer was het dat alleen het eerste deel uit unieke beelden en weetjes bestond (wel met voornamelijk de bekende informatie) maar de tweede helft bijna alleen bestond uit overbekend parkbandmateriaal. Desalniettemin werd de chronologische geschiedvertelling met open armen ontvangen. De docu zou enkele weken later in het park verkrijgbaar zijn op VHS.
 

Bij de nieuwe attractie PandaDroom stond met Hemelvaart voor het eerst een rij tot aan het Sterrenplein op de Pardoespromenade. De taferelen van de eerste openingsdagen van Droomvlucht (destijds stond er op drukke dagen soms wel een rij tot aan de poort van het Lavenlaar) werden hiermee natuurlijk niet overtroffen, maar het was wel een teken dat het grote publiek de nieuwe Efteling-aanwinst tenminste één keer wilde zien.

Ze waren al eerder aangekondigd, maar op 12 mei werden de eerste exemplaren daadwerkelijk in het park geplaatst: de jubileumborden. De in bombastische rococokrullen gevatte borden vertelden ieder iets over een bepaalde attractie. Het openingsjaar en een knullig rijmpje waarmee een kleine anecdote over het betreffende sprookje of attractie werd verteld waren de standaard ingrediënten. De eerste zes borden werden geplaatst in het Sprookjesbos bij Doornroosje, Langnek, de Papegaai, Kleine Boodschap, Sneeuwwitje en de Chinese Nachtegaal. Later volgden ook nog de Wolf en de Zeven Geitjes, Ezeltje Strekje, de Magische Klok, de Indische Waterlelies, het Huis van de Vijf Zintuigen, Droomvlucht, het Volk van Laaf, het Carrouselpaleis, het Diorama, Carnaval Festival, de Gondoletta, de Pagode, de Wensbron, de Oude Tufferbaan, de Python, de Pegasus, Fata Morgana en het Spookslot. En natuurlijk, het leukste bord voor elke Efteling-liefhebber: Holle Bolle Gijs, waarop vol trots het jaar 1952 werd aangegeven als het jaar waarin Geeuwende Gijs werd verwelkomd in het park. Achja, geeft niks... Als wij maar weten hoe het zit, toch? De borden werden aan het eind van het seizoen flink beschadigd door kraslustige jeugd, en waren grotendeels al weer verwijderd uit het park.

De dinsdag na 12 mei was een bijzondere dag, want op 14 mei vond in het Sprookjesbos de presentatie plaats van de vijf Efteling-postzegels, ontworpen door Efteling-vormgever Robert-Jaap Jansen. De ceremonie vond plaats bij Langnek, in aanwezigheid van Pardoes, Herna Verhagen (directeur Consumentenmarkt TPG Post), Olaf Vugts en Ton van de Ven. Het postzegelboekje bevatte vijf zelfklevende zegels, met ieder een ander bekend Efteling-figuur: Langnek, Holle Bolle Gijs, Kleine Boodschap, een Droomvlucht-elfje en gastheer Pardoes. Het gebruikte lettertype was natuurlijk het Pieck-font en het euroteken een vervormde Efteling-E. De postzegels waren dezelfde dag al te koop in het park en bij alle grotere postkantoren.

Van tijd tot tijd verdwenen om (on)verklaarbare redenen wel eens wat kleine voorwerpen uit de Jubileumtentoonstelling aan het Anton Pieckplein; zo verdwenen al het replica-ijsbordje en een hele lading Efteling-dukaten. Op 18 mei echter kreeg de tentoonstelling in ‘In de Bonte Harlekeyn’ te maken met drastischer zaken. Doordat iemand de baard van de oude Vliegende Fakir in brand had gezet ontstond er een brandje dat gelukkig nog wel redelijk op tijd werd geblust zodat de schade beperkt bleef. Helaas was de sprookjesfakir-op-rust niet meer te redden. Ook na dit incident bleef de expositie vreemd genoeg onbewaakt, maar echt grote calamiteiten zijn er sindsdien niet meer geweest.

Ander negatief nieuws in mei: een kind raakte te water in de Piraña; flinke vernielingen werden aangericht in het Sprookjesbos en de Brabantse Milieufederatie dient haar bezwaren in tegen het Droomrijk. Maar er was natuurlijk ook leuk nieuws: de zeer succesvolle open dag van het Golfpark, de Rainbow Fun Day, de uitreiking van de Anton Pieckprijs 2002 en het Magische Boek vol Spellen dat (een gezelschapspel uitgebracht ter ere van het jubileum) werd genomineerd voor de prijs ‘Speelgoed van het Jaar’.
 

De laatste dag van mei, 31 mei 2002, was de dag waar menig Efteling-liefhebber en -medewerker het meeste naar had uitgekeken. Op deze dag bestond Neerlandsch trots op gebied van de recreatie exact een halve eeuw. De hele dag straalde de zon feestelijk boven Kaatsheuvel, maar naast tv-opnamen en het uitbrengen van het jubileumboek, gebeurde er vreemd genoeg niet echt veel bijzonders deze dag. Wel was er voor het personeel een groot avondfeest en werd er beloofd dat de parkbezoeker een dag later op een eigen partijtje kon rekenen. De sfeer in het jubilerende park was deze dag evenwel opperbest.

Om 11.00 uur 's morgens was er een officiële plechtigheid in het Kabouterdorp waar veel bekende (oud-) Efteling-medewerkers bij aanwezig waren. Het langverwachtte jubileumboek, met de titel "De Efteling - Kroniek van een Sprookje", werd op deze plaats om deze tijd gepresenteerd. Tijdens een kleine presentatieshow die werd opgevoerd door een kabouter (die aan de geluiden te horen op een oude tikmachine het hele boek had gemaakt) kwam het kereltje uit zijn paddenstoelwoning naar buiten kijken om wat te vertellen over ‘zijn’ werkje. Na wat rotzooi uit het raam in de vijver onder zijn woning te hebben gegooid en een explosie met veel rook, kwam dan eindelijk het eerste exemplaar van het boek te voorschijn uit het raampje in de paddenstoel, dat door Ton van de Ven met een schepnet werd opgevangen. In het boek beschrijft auteur Henk vanden Diepstraten hoe de Efteling de afgelopen vijftig jaar uitgroeide tot wat het nu is. Vanaf dezelfde dag was het boek in het park en de betere boekhandel verkrijgbaar voor 24 euro. Voor Efteling-liefhebbers was ‘de kroniek’, zoals het boek al snel genoemd zou gaan worden, één van de beste souvenirs ooit door het park uitgegeven.


 
Op 1 juni, een dag na het officiële jubileum, werd het feest voor de bezoekers gehouden. ’s Ochtends was er gebak. Het park bleef open tot 22.00 uur en 's avonds was er extra entertainment, waaronder ook een aantal acts van voorgaande seizoenen. Bovendien was er een extra voorstelling van de Wonderlijke Efteling Show. Bezoekers die pas later op de dag naar het park kwamen hoefden niet de volledige entreeprijs te betalen. Ook deze dag liet het weer zich van z’n beste kant zien voor de jubilerende Efteling, maar een echt grootse feestsfeer hing er niet in het park. De beide jubileumdagen van het park zijn weliswaar niet in stilte voorbij gegaan, maar echt enorm of veelomvattend waren de festiviteiten niet te noemen. Een aantal Efteling-liefhebbers herdacht overigens de grondleggers van het park bij het monument in de Siertuin middels een bloemenhulde en een sfeervolle bijeenkomst.

Speciaal voor het jubileum keerden gedurende enige weken een aantal oude parkgebruiken terug, zoals de autosticker op de parkeerplaats en het ‘rijbewijs’ bij de Oude Tuffer (dat overigens heel snel weer verdween). De knaller op het gebied van terugkerende gebruiken was uiteraard de legendarische rode feestneus bij Carnaval Festival, die, zoals dat ook gebeurde in het openingsjaar van deze attractie, tijdens de rit werd uitgedeeld. De neuzen hadden zelfs een speciaal ingestanst jubileumlogo. Een pijl was er overigens niet te trekken op het waar en wanneer van het uitdelen van de populaire gratis souvenirs: soms gebeurde het tijdens de rit, dan weer bij de uitgang van de attractie, en dan weer helemaal niet.

Op 15 juni was het knikkeren geblazen in de Efteling, want het officiële Croky Nederlands Kampioenschap Knikkeren vond toen plaats. Vanaf deze dag waren er dan ook op enkele plekken knikkerputjes te vinden in de pleinen van het park. Vier dagen later, op woensdag 19 juni, werd PandaDroom officieel geopend door Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernard, de ambassadeur van het Wereld Natuur Fonds. Dezelfde dag nog werd ‘s avonds ‘The Making Of’ uitgezonden bij de AVRO. In deze documentaire was de ontwikkeling van de attractie te volgen en werd precies duidelijk hoe stevig het WNF de vinger in de pap had bij dit project. Ook deze documentaire werd later in het park verkrijgbaar op videocassette.

Een verrassend en totaal onverwacht nieuw hebbedingetje dat niet in het park zelf te krijgen was kwam eveneens deze maand uit, namelijk de cd "Het jubileumgeschenk van Pardoes de Tovernar", waarop (tussen veel Twinkel-Pardoes-rommel) de volledige tracks van Merkelbachs Pardoespromenade-muziek en Pardoesbeeld-geluiden staan. Wel in het park zelf kwam na het tegenwoordig welhaast gebruikelijke lange wachten het fotoboekje 2002 uit; voor het eerst in vier jaar met een nieuwe lay-out en een aantal nieuwe foto’s.

 
Op de eerste dag van deze zomermaand kreeg Stichting Natuurpark de Efteling, de enige aandeelhouder van de Efteling B.V., een nieuwe voorzitter. De 71-jarige Piet van Haaren werd opgevolgd door Joop Janssen. De heer Van Haaren was in 1970 toegetreden tot het stichtingsbestuur, waar hij met name verantwoordelijk was voor het financieel en budgettair bestuur.

Juli was nog maar net begonnen of er vond een ware aardverschuiving plaats in de wereld van de Efteling-fans. Een flinke groep liefhebbers was het ‘gedoe’ (voornamelijk bestaande uit interne spanningen en verschillen in visie op de relatie tussen de Efteling en Efteling-liefhebbers) rond oer-mailinglist Wonderchat beu en begon haar eigen mailinglist: Eftelist. Overigens begon in deze maand ook de grootste Efteling-quiz ooit gehouden onder Efteling-fanatici en -kenners: EftelQuest, een verschillende weken doorlopende en uiterst moeilijke vragenronde over alle aspecten van de Efteling, ter promotie van de nieuwe mailinglist waar deze quiz op verscheen.

Op 2 juli wist een groepje jongeren na hevig schommelen een Gondoletta-bootje te doen kapseizen; de aandrijfkabel brak hierdoor af waardoor de hele attractie stil kwam te liggen. Met een motorbootje werden vervolgens alle bezoekers die zich nog in de attractie bevonden veilig aan wal gebracht. De daders konden worden gepakt door de veiligheidsdienst van het park, en werden naar het politiebureau gebracht. Een volgende vernieling (het waren er inderdaad nogal wat dit jaar) vond twee dagen later plaats: Op 4 juli staken twee minderjarige jongens een handdoekrol van het toilet van PandaDroom in de fik, waardoor een flinke rookontwikkeling ontstond en de attractie zelfs moest worden ontruimd. Alle bezoekers wisten via de nooduitgangen het gebouw te verlaten. De bedrijfsbrandweer was zeer snel ter plaatse en had de brand even vlug onder controle. De gehele verdere dag bleven de Pardoes-promenade en PandaDroom afgesloten voor de bezoekers. Een dag later werden de daders opgepakt; het tweetal kreeg een boete van 40.000 euro en een levenslang parkverbod opgelegd. PandaDroom was op die dag overigens alweer gewoon geopend, zonder veel schade aan de attractie zelf.

De jaarlijkse Märklin-tentoonstelling werd dit jaar gehouden van 6 juli tot en met 25 augustus. Bijzonder waren de opening van de tentoonstelling, in dit jubileumjaar verricht door Märklin-directeur Frans Jeltes en parkdirecteur Olaf Vugts, en de modelbaan buiten voor het Carrouselpaleis, die na het evenement bleef aldaar een permanent plekje kreeg. Vanaf 13 juli was er ook weer, geheel in lijn met de tradities, de LEGO-tentoonstelling, waar dit seizoen als bijzonderheid een bouwwedstrijd aan verbonden was met een hoofdprijs van 500 euro.

Na meer dan vijftien jaar kwam op 6 juli een nieuwe parkplattegrond uit. Nadat de kaart al eerder regelmatig wat was veranderd om plaats te bieden aan Efteling-nieuwigheden, werd de plattegrond nu helemaal opnieuw getekend met de computer. De layout was echter in hoofdlijnen nog steeds gebaseerd op het bekende Knoet-ontwerp dat sinds de vroege jaren ‘80 dienst had gedaan. De belangrijkste verschillen ten opzichte van vroeger: alles is duidelijker zichtbaar weergegeven met strakkere lijnen en fellere kleuren, veel fouten zijn verbeterd (de paden om de Vonderplas, het pad van het Carrouselplein naar het Reizenrijkplein, de Jokie onder Vogel Roks vleugel, de vlaggetjes bij Droomvlucht, het pad om het bloembed op de St. Nicolaasplaets, de brug bij de Wensbron, het Reizenrijkpad bij de Brink, de paden tussen het Spookslot en de Kanovijver), er zijn wat aardige verduidelijkingen en updates aangebracht (de Pardoespromenade, de Bob is weer beter zichtbaar, de Wensbron staat erop, het Theater is beter zichtbaar, de dieptewerking is beter dankzij het plaatsen van schaduwen). Maar helaas: ook déze versie is wederom niet foutloos; het Pardoesbeeld staat verkeerd om, het Kinderspoor is te klein en waar is toch het pad dat van de Trollenkoning naar de Zeven Geitjes loopt? Bovendien valt één ding wel heel erg op aan deze geografische houvast voor de doorsnee bezoeker, de hoofdkleur is paars!
 

In de Kleuterhof verscheen een nieuwe Holle Bolle Gijs. De tot dan recentste Gijzen waren Tiroler Gijs bij de Bob (1988), en de niet-papierslikkende, slapende Gijs in het Sprookjesstation Marerijk (1999). De nieuwe telg van de bekendste familie van de Efteling heet in eerste instantie ‘Hippo Gijs’. Al snel schrijft het park een wedstrijd uit om kinderen een naam te laten bedenken voor de logge dikhuid, die de vorm heeft van een psychedelisch paars nijlpaard in een bad vol bubbels, samen met zijn badeendje Snater - kwêk, kwêk! Het is de eerste Gijs die duidelijk meer heeft te vertellen dan het gebruikelijke “Papier hier – Dank u wel”. Ook uniek is het feit dat deze Gijs pas bedankt als hij zijn zegje (de geluidssample met de stem van ontwerper Henny Knoet dus) geheel heeft afgewerkt. Overigens is naast Hippo Gijs sinds dit seizoen ’s parks meest verhuisde horecapunt 't Korfje te vinden als snackpoint annex kaartcontrolepost voor hotelgasten.

In juli begon de Zevenmijlszomer. Van 13 juli tot en met 1 september was het park geopend van 10.00 tot 21.00 uur. Er waren ook weer zeven Zomeravonden waarop het park tot 0.00 uur te bezoeken was. Twee van deze zomeravonden vielen dus in juli. Op 20 juli was het thema ‘Saturday Night Fever’, met artiesten als Mister Soul, Re-Play en Voulez Vous. De dag begon met vrij aardig weer, maar nog voor de avond was gevallen barstte een ware hoosbui boven het park los. Samen met een lading onweer en de deze dag beginnende Tilburgse kermis zorgde dit voor een zomeravond die qua bezoekersaantallen letterlijk in het water viel. De andere thema-avond in juli was de 27ste, ‘It's Country Time’. Echt druk was het ook deze avond echter niet.

Midden in de maand juli kwam de jubileumdocumentaire uit op video onder de naam "50 jaar Sprookjes in de Efteling". Buiten een andere naam was deze versie ook qua lengte anders dan de door de TROS uitgezonden docu: zes minuten extra beeldmateriaal was toegevoegd, waaronder veel uitvoeriger interviews met Lex Lemmens.

Droomrijk kreeg deze maand gestalte in de vorm van een website. Nog voor door de rechter besloten was of het hele project wel door mocht gaan, waren de bosvilla’s, landhuizen en het kasteel al te boeken op internet. Een nogal voorbarige zet, naar later zou blijken. In het begin bestond de site alleen uit een aantal ruwe impressies van de accomodaties en een inschrijfformulier voor het Droomrijk-magazine van Roompot Vakanties. Later kreeg de site zelfs een eigen ‘officiëel’ Efteling-forum.

Vanaf 20 juli was in het park voor korte tijd een Coca-Cola-rietjesbril verkrijgbaar. Het is maar dat u het weet. In het weekend van 19 en 20 juli was er een Vodafone-stand te vinden in het park (op de zonneweide) met Edwin Evers als DJ. In datzelfde weekeinde stonden er eveneens wat Efteling-vreemde racesimulatoren opgesteld in het park.

Vanwege het vijfentwintigjarige bestaan van Maxifoto, het bedrijf dat al jaren zorgt voor de actiefoto's bij enkele attracties én het vijftigjarige bestaan van de Efteling, werd een populair maxifotopunt, dat van de Piraña, verplaatst naar z’n oorspronkelijke plaats: het rechte stuk rivier, net voor de laatste bocht richting tempel.

Eind juli werd bij de gemeente een sloopvergunning aangevraagd voor Ingang West. Aan het einde van het jaar was de helft van de voormalige hoofdingang (in gebruik van van 1973 tot en met 1995 en daarna nog enige tijd als personeelsingang) gesloopt. Na het oude Kinderspoor (verplaatsing 1999) en het Stationskoffiehuys achter het Lavenlaar (afbraak 2000), was Ingang West het derde authentieke Anton Pieck-ontwerp dat in korte tijd uit de Efteling verdween.


 
Op de Pardoespromenade werd een oerlelijke tent geplaatst waarvan de zeilen prints bevatten van de nieuwe (ook al lelijke) plattegrond. Deze tent diende als informatie- en enquêtepunt. De hier gehouden enquêtes gingen over het eveneens nieuwe (en lelijke) bord dat naast de tent een plaatsje had gekregen: een heus wachttijdbord, waarop met felle kleurtjes de tijden van het entertainment en de wachttijden van diverse attracties werden bijgehouden. Het bord was een proefproject dat, naar het voorbeeld van vergelijkbare informatiepunten in Disneyland en Alton Towers, de bedoeling had de bezoekersstroom gelijkmatiger over het park te verdelen. De wachttijden, die er met krijt werden opgezet, klopten echter nauwelijks en volgens het bord had het zelfs het Sprookjesbos een wachtrij. Gelukkig werd het gedrocht na de zomer weer verwijderd vanwege het geringe effect.

Deze maand speelde tijdens een aantal voorstellingen niet Hans Klok, maar Christian Farla de rol van Magiër in de Wonderlijke Efteling Show. Direct gingen ook de geruchten dat Farla de opvolger van Hans Klok zou zijn voor de komende twee seizoenen, wanneer er geen sprake meer is van een rol voor Klok. De geruchten bleken, zo weten wij inmiddels, waar.
 

Op 3 augustus was het thema van de zomeravond ‘Het Nationaal Songfestival’, met artiesten als Willeke Alberti, Edsilia Rombley en de Dutch Diva's. Op 10 augustus was het tijd voor ‘Nederpop’, met onder andere K-otic, Cooldown Café en Def Rhymz. Op beide dagen viel er af en toe een flinke bui.
Van 12 tot en met 17 augustus leek Kaatsheuvel even in Vlaanderen te liggen: de Belgische Week werd gehouden. Voor deze gelegenheid werden douaneslagbomen voor het Huis van de Vijf Zintuigen en op het pad bij de Speelweide geplaatst. Het park organiseerde een Vlaamse markt; op het plein bij de Indische Waterlelies waren informatieborden over het ontstaan van de attractie te vinden en Holle Bolle Gijs bij de Hoorn sprak Vlaams. Er werden typisch Belgische gerechten geserveerd bij de horecapunten en typisch Belgische activiteiten als touwtrekken (?) werden georganiseerd. Midden in de Belgische Week was een extra speciale dag georganiseerd door het Vlaamse commerciële station VTM: de VTM-fandag. Artiesten als Koen Wauters, Daisy van Cauwenbergh, Bart van den Bossche, Gerty Christoffels en Dieter Troubleyn waren die dag te gast in het park. De Belgische week werd afgesloten met de Belgische Zomeravond, die opgefleurd werd met optredens van onder meer Sandra Kim, Frank Galan, Wendy van Wanten en Liliane Saint-Pierre.

Augustus was ook regelmatig de maand van het noodweer, waarbij het park her en der te kampen had met waterschade: verschillende paden, attracties en kelders stonden blank. Op één avond sloeg de bliksems zelfs verschillende malen in in het park. Een aantal gebouwen (met afleiding) werd getroffen, maar één bouwsel raakte flink beschadigd: een wiek van de molen van het Kinderspoor brandde af. Volgens menig fan moest de geest van Pieck iets met dit noodweer te maken hebben. Wellicht in combinatie met de komst van PandaDroom, eerder dit seizoen? Overigens misten we sinds midden augustus niet alleen een wiek, ook in de verboden stad van Fata Morgana waren we wat kwijt: de scheepshandelaren in de haven werden vermist. Na een opvallend lange onderhouds-absentie keerden de zeelui pas in december weer terug, om zich weer als vanouds af te vragen waar al die langsvarende toeristen toch vandaan komen.

De eerste Eftelist EftelQuest kwam deze maand ten einde. De winnaar werd Anton van Opstal met 120 punten. De tweede plaats was voor Roel Dansen en derde werd Hans Siemons. De prijsuitreiking zou volgen in september.

In augustus volgden verder nog de twee laatste zomeravonden. Op 24 augustus was het dwars-door-de-drukte-swingen met Jody Bernal, Lobo en Tropical Dutch bij de ‘Hot Caribbean Night’. Maar het werd pas écht een gekkenhuis op de laatste zomeravond, 31 augustus. Het thema van de avond: het ‘Nederlands en Brabants Levenslied’, met optredens van de volkszangers en -zangeressen Corry Konings, Grad Damen en Koos Alberts. Samen met het prachtige weer zorgden ze voor een ongelooflijk drukke Efteling-dag: 46.000 bezoekers passeerden de poorten! Al voor het middaguur stond de normale parkeerplaats al vol, waarna men rustig verder ging met volparkeren van de Kinkenpolder en de Horst. Later werd zelfs de Eftelingsestraat (achter het park) tot voorbij Villa Pardoes volgezet. Om een indruk te geven van de drukte: Vogel Rok had een tot tussen zijn poten lopende wachtrij en dat terwijl de eerste meandering vol stond! In het Spookslot stond de voorshow op sommige momenten volledig vol. Uiteindelijk moest zelf bij het busstation van Loon op Zand geparkeerd worden waarna bezoekers per pendelbus naar de Efteling vervoerd werden. Zo'n beetje alle horeca was rond etenstijd overbelast. De Smulpaap leek wel een eilandje in een zee van mensen; de wachttijd voor een bakje friet liep hier op tot 40 minuten. Rond één uur in de nacht stonden de wegen van Kaatsheuvel nog vol met files van vertrekkende bezoekers. Een dag die de directie zich vast nog lang kan heugen.


 
Vanaf deze maand moet de ‘trollenbol’ weer gewoon zelf worden gehaald. Nadat de restaurant ‘De Gulden Gaarde’ even probeerde om chiquer te worden door tafelbediening in te voeren, werd dit begin september weer teruggetoverd tot de oude situatie. Het restaurant, dat sinds de opening van Droomvlucht in 1993 altijd een zelfbedieningshorecapunt was geweest, was aan het begin van dit seizoen heringericht als etablissement met tafelbediening. De menukaart werd hiertoe eveneens een weinig opgewaardeerd en de prijzen stegen overeenkomstig. Een groot succes was deze ombouwoperatie dus duidelijk niet.

Terwijl Uitrijk nog niet eens staat aangegeven als een écht rijk (het theater wordt immers gezien als een onderdeel van Anderrijk), kwam er in 2002 toch een nieuw parkdeel bij. Vanaf nu staat namelijk ook het Efteling-hotel in een ‘rijk’, het zogenaamde Torenrijk. Overigens staat deze naam nergens daadwerkelijk aangegeven op een bord of plattegrond. Met deze ‘verrijking’ hoopt de Efteling de in 1999 ingevoerde rijkenstructuur duidelijker te maken. Het enige Efteling-onderdeel dat nu nog niet in een rijk ligt is het Golfpark.
 

Op 8 september vond de prijsuitreiking van Eftelist EftelQuest 2002 plaats. Uit handen van de bijzonder kundige jury (bestaande uit Friso Geerlings en Victor Termijn), kreeg Hans Siemons twee Efteling-drinkbekers naar keuze; Roel Dansen een fraai ingelijste Pieck-replica van ‘De Indische Waterlelies’ en de winnaar, Anton van Opstal, een cheque, te besteden aan een overnachting in het immer sprookjesachtige, en inmiddels weer van brandschade ontdane Efteling-hotel. Gefeliciteerd!

Na ‘Kroniek van een Sprookje’ kwam er dit jaar nog een bijzonder boekwerk uit: "D'r Waar 's", een sprookjesboek met achttien bekende sprookjes uit de Efteling in zes verschillende Brabantse dialecten. Op een bijgevoegde audio-CD wordt in elk van de zes dialecten een sprookje verteld. In het boek zijn sprookjes te vinden als "Rooikèpke", "De Schòòne Slaopster", "Aans èn Grietje", "Langnek", "De Magiese Klok" en "De Stene Kiep". Het in rood linnen gebonden boekje werd uitgegeven door het Noord-Brabants Genootschap en bijzonder subtiel vormgegeven door Efteling-graficus Robert-Jaap Jansen.

De Efteling ontving haar 80 miljoenste bezoeker op 12 september. Nathalie Ros uit Papendrecht passeerde rond half tien de poorten van het park, samen met haar tweejarig zoontje Michiel en zijn twee oma's. De Efteling schonk het verraste viertal een bezoek voor vijftig personen aan de Winter Efteling, inclusief de reis naar Kaatsheuvel per luxe bus. Daarnaast kreeg het gezelschap een verrassingspakket en kon het viertal het park gratis betreden. De vroeg arriverende bezoekers konden op deze feestdag in het jubileumjaar genieten van een lekkere feesttaart vol met marsepeinen Pardoesjes. Op Internet ging deze dag de website van Eftelist online.

Tijdens het weekeinde van 14 en 15 september werd weer het jaarlijkse ‘Internationaal Muziek- en Showfestival’ van het Showkorps Beatrix gehouden. Het was de twintigste keer dat het evenement binnen de grenzen van de Efteling te gast was. Op de Zonneweide en macherend door het park werden door zo'n 2.000 deelnemers optredens verzorgd in de categorieën mars, show en majorette.

De Efteling nam een nieuw zandfilter voor de waterzuivering in gebruik. Het filter werd afgelopen zomer geplaatst bij de Waterzuiverings-installatie te Kaatsheuvel. Omdat de Efteling jaarlijks vele duizenden kubieke meters water gebruikt voor het beregenen van de golfbaan, het besproeien van tuinen en bloemperken en voor gebruik in attracties als de Piraña, valt met het hergebruik van gezuiverd afvalwater een grote winst te behalen. Vroeger voorzag het park in deze waterbehoefte door het oppompen van grondwater. Omdat grondwater in de verdrogende Brabantse zandgronden echter een schaars goed aan het worden is, is het beleid van de provincie gericht op het stimuleren van verdrogingsbestrijding. Mede door deze stimulans besloot de Efteling op zoek te gaan naar een alternatieve waterbron.

Aardige weetfeitjes: deze maand zaten er ‘Efteling-funnies’ (kleine chocolade snoepjes) bij de hagelslag van Venz en verpakkingsbedrijf Miedema won de Pro Carton Award voor de meest innovatieve verpakking van 2002: de Pardoes-drinkbeker.

Eind september werd het Speeltuinplein, het gebied met een aantal kermismolens achter de Oude Smulpaap, geheel afgezet. Er zou zo snel mogelijk worden begonnen met verbouwingswerkzaamheden om dit wat vergeten hoekje van de Efteling nieuw leven in te blazen, en wel in de vorm van een sfeervolle uitbreiding van het Anton Pieckplein. Het zou echter nog tot na de Winter-Efteling duren tot er daadwerkelijk werd begonnen met de werkzaamheden.


 
Op 1 oktober mocht de 17-jarige burgemeester van Madurodam, Willemien Verloop, samen met Pardoes een stukje Efteling onthullen in de Haagse miniatuurstad: Langnek en Wagen Gijs met enkele muzikale paddestoelen. De mini-Langnek is dertig centimeter hoog geworden; Wagen Gijs is zes centimeter groot. Uit de micro-paddestoelen klinkt continu de bekende muziek en het verhaal van Langnek dat ook hier door Peter Reijnders wordt verteld, weerklinkt terwijl Langnek zijn nek op en neer beweegt. Enkele dagen later kwam er als onderdeel van de uitwisseling tussen de Efteling en Madurodam een stukje miniatuurstad naar Kaatsheuvel: achterin de Dioramahal werd zo'n acht vierkante meter Madurodam geplaatst op schaal 1:25. Later (tijdens de Winter-Efteling) heeft het stukje madurodam nog in de tent van de ijsbaan gestaan.

Een heus mysterie hield Efteling-liefhebbers en parkpersoneel bezig in oktober: op een aantal plaatsen in het park (doch voornamelijk binnen de grenzen van het Sprookjesbos) doken her en der stickers op van ‘EftElitair’. De stickers hadden opschriften als "Goedgekeurd door EftElitair" en werden (zo leek het althans) vooral geplakt op originele Pieck-ontwerpen en erg ‘Pieckse’ Ton-creaties. Wie of wat achter het plakken van de vreemde stickers zat is ons nooit duidelijk geworden, maar curieus was het zeker.

Tijdens het weekend van 7 en 8 oktober werd in de Efteling de seminar "Future of the Industry" van de IAAPA (de internationale orgianisatie van attractieparken) gehouden, waarbij werd gekeken naar (de naam zegt het al) de toekomst van de attractieparkenbranche. Na een aantal dagen ‘seminarren’ viel een aantal conclusies en aanbevelingen van de industrie aan zichzelf op. Zo menen de IAAPA-leden dat pretparken zich voor groei-in-tijden-van-vergrijzing vooral moeten gaan richten op grootouders en hun kleinkinderen; dat de mix van high-tech met nostalgie en sprookjes in is en dat de ‘thrillride’ aan het eind van zijn ontwikkeling staat. In de toekomst zal het dan ook vooral om ‘attracties met een verhaal’ gaan volgens de IAAPA. Ook meent de organisatie dat de helft van de onafhankelijke parken in Europa de komende jaren zal opgaan in grotere ketens. De Efteling benadrukte hierbij zeker onafhankelijk te willen blijven en veel geld en moeite te willen steken in het uitbouwen van verblijfsaccommodaties en gesponsorde initiatieven als PandaDroom.

Over ons aller meest geliefde attractie [*kuch*] gesproken, PandaDroom kreeg deze maand een likje verf op zijn dak. Een groot deel van het hamburgerdoos-vormige uitsteeksel op de bioscoopzaal werd namelijk wit geschilderd om zo minder op te vallen tegen de lucht. Bij het theater was na maanden van stilstand ook eindelijk weer wat vooruitgang in het bouwproces te zien; vooral aan de voorgevel werd opeens hard gewerkt. De Efteling had duidelijk haast nu alle nieuwe vergunningen in orde waren. Nog een ontwikkeling aan één van de nieuwe ‘attracties’: Hippo Gijs gaat voortaan door het leven als ‘Nijltje in ’t Teiltje’. Deze naam rolde uit de naamgevingswedstrijd die eerder was uitgeschreven. Aan het eind van het seizoen werd de nieuwe naam ook daadwerkelijk zichtbaar op een nieuw bordje, gezet in de bekende zwierige belettering van het Ballonvaardercomplex. Badeend Snater bleef zijn vrind echter stoïcijns “Hippo” noemen.

De groep ‘4-Joy’, onder sommige gelederen van de bevolking bekend van ‘De Pizzahut’, trad op 18 oktober op in het park. Deze maand was er ook weer een open dag van het Efteling-Golfpark en in de woeste Pre-Colombiaanse rivier Piraña duikt een opvallend vlot op met extra veiligheidsbuizen en kettingen. Het protoype maakte deel uit van een onderzoek naar een veiliger river rapid-vlot; mede door het willekeurige karakter van het water is de Piraña namelijk een attractie waarbij veiligheid nooit voor de volle honderd procent te garanderen is.

Het eerste stripalbum van Pardoes de Tovernar was geen succes, dus niemand zat echt te wachten op een vervolg. Dat vervolg leek er ook niet meer van te gaan komen, totdat op 21 oktober plots een nieuwe episode van de avonturen van de tovernar in de souvenirwinkels van het park lag. In “De verdwenen formule” gaan Pardoes en Pardijntje op zoek naar de formule die de sluwe Pantagor gestolen heeft van het Hartenhof van koning Pandulfus, de vader van Pardijntje. De formule zorgt voor alle vrolijkheid in Amore Mia. Hun zoektocht naar de verdwenen formule brengt het duo naar ‘s-Hertogenbosch en Peru. Zoals u uit deze korte beschrijving wel zult kunnen opmaken, is de verhaallijn wederom nogal uhm, ‘vreemd’, te noemen. Eveneens vanaf 21 oktober was het bordspel “De Sprookjesmeester” verkrijgbaar in het park.

Creatief directeur Ton van de Ven heeft zijn tekenpotlood nog niet neergelegd, of zijn beoogde opvolgers zijn al aangenomen. Zo werd deze maand de Russische decorontwerper / architect Sergej Karnet aangenomen. De 39-jarige Karnet is afkomstig uit de Oeral en studeerde architectuur in Sverdlovsk. Karnet ontwierp al eerder decorelementen voor het park, namelijk de ijsglijbaan en souvenirwinkel van PandaDroom. Een andere ontwerper die al eerder werd aangewezen als een mogelijke ‘opvolger’ van de heer Van de Ven is de jonge ex-mini-Eftelinger Michel den Dulk. De Efteling en Ton zelf houden echter in verschillende interviews stellig vol dat er geen directe opvolger zal komen voor Ton, maar dat alles voortaan in (h)echte ontwerpteams wordt ontworpen.

Zondag 27 oktober werd in het Land van Ooit het directeursechtpaar Marjan en Marc Taminiau onderscheiden als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In 1988 richtten ze samen ‘Het Land van Ooit’ op, een avontuurlijk themapark voor kinderen tot veertien jaar. Marc Taminiau werkte van 1982 tot 1988 voor de Efteling en was er onder meer Exploitatie-Directeur. Onder zijn leiding openden attracties als de Bob, Fata Morgana en Pagoda. Marc staat binnen de Efteling bekend als de bedenker van een hele lijst ludieke mediastunts, bedoeld om de Efteling in de belangstelling te brengen.

Op dezelfde 27ste oktober eindigde het jubileumseizoen van het Kaatsheuvelse sprookjespark. En hoewel een laatste dag natuurlijk sowiezo voor menig liefhebber al een bijzondere dag is (met in dit seizoen onder andere de laatste WES met Hans Klok en ― gelukkig, onze breinen barstten welhaast ― voor de allerlaatste keer ‘Ding Dong Dingeling’), werd de dag nog specialer, toen er een wilde storm over het land trok. De storm (de zwaarste sinds tijden) richtte een heuse ravage aan in het park: afgebroken takken, tientallen omgewaaide bomen en rondvliegende dakpannen deden de Efteling ertoe besluiten om eerst het Sprookjesbos, daarna alle buitenattracties en ten slotte het hele park te ontruimen. Een ontruiming van het hele park was uniek in de parkgeschiedenis. Nadat de storm was gaan liggen bleek gelukkig dat het met de de schade meeviel. Er moesten alleen om veiligheidsredenen wat verzwakte bomen worden gekapt en de groepskassahuisjes naast het Huis van de Vijf Zintuigen moesten opnieuw worden opgebouwd. Verder waren er vooral veel losse voorwerpen om- en kapotgewaaid, zoals afvalbakken en bloempotten. De laatste WES ging evenwel, in een door stormlawaai omgeven Efteling-theater, door.


 
Tijdens het weekend van 2 en 3 november was het park speciaal geopend voor hen die via acties van zelfbedieningsgroothandels Makro en Lukas Klamer een entreekaartje hadden weten te bemachtigen. Daarmee waren dit de laatste (hoewel geen algemene) openingsdagen van het seizoen. Zoals in voorgaande jaren was de Efteling al druk bezig met het ombouwen van het park voor de Winter-Efteling.

De ontwikkeling en aanstaande bouw van Droomrijk maakten al tijden deel uit van het spectrum van aandachtsgebieden van de Brabantse Milieufederatie. De milieuorganisatie ondernam in de maand november serieuze stappen bij Gedeputeerde Staten om zo te pogen het project afgekeurd te krijgen, danwel de Efteling tot verregaande compensatiemaatregelen voor het te kappen bos te dwingen. De Efteling had overigens zelf ook al een uitvoerig compensatieplan, maar dit schoot in de ogen van de BMF te kort.
 

Deze maand werd de uitslag bekend gemaakt van de enquête over de nieuwe attractie van het afgelopen seizoen, PandaDroom. Het publiek bekroonde de jubileumattractie met een wel erg hoge 8,6. De e-mailbare morphfoto’s in de edu-ruimte bleken vooral erg populair te zijn. Als klap op de vuurpijl werd PandaDroom ook nog eens bekroond met de Nationale Innovatieprijs.

De geruchtenmolen meldde ons al in september dat de Efteling plannen zou hebben om de functie van het Sprookjesmuseum op het Herautenplein te veranderen. Het Pieckeriaanse gebouwtje stond al een tijdje lang leeg of werd gebruikt als opslagmagazijn (en af en toe zelfs als bijzonder begerenswaardige overnachtingsplaats). En zowaar: in november kwamen er attributen in het gebouwtje te staan om het huisje de functie te geven van Maxifoto-stand. Het betrof een nieuwe locatie voor de Maxifoto-service die voorheen achterin de Marskramer zat.

Aan het einde van deze maand nam Ton van de Ven na een lange loopbaan afscheid van de Efteling. Drie maanden later zou de heer Van de Ven officieel met de VUT gaan.

Zaterdag 30 november was het zover: in het Golden Tulip Efteling-hotel werd de uitslag bekend gemaakt van de grote Droomsuite-ontwerpwedstrijd die eerder dit jaar was uitgeschreven. Winnaar werd de twintigjarige student Mick Rijnders uit Amsterdam met zijn (W)onderwatersuite, waarin elementen zijn te vinden als zeemeerminnen, een gezonken galjoen en een bed in de vorm van een schelp. De ontwerpwedstrijd werd in het begin van het jaar uitgeschreven naar aanleiding van het tienjarig bestaan van het hotel en leverde meer dan duizend inzendingen op. Andere thema's die net buiten de boot vielen, waren onder andere een Piraña-suite, een griezelsuite en een drakensuite. Op 1 april 2003 zou de suite in gebruik worden genomen door de winnaar en z'n gezinsleden of vrienden.


 
Op 1 december werd de nieuwe pinautomaat op de Pardoes-promenade in gebruik genomen. ‘De Bank’, de eerste geldautomaat die de Efteling samen met ABN-AMRO in 1999 realiseerde, was volgens de Efteling en ABN-AMRO een groot succes (waarbij wij ons afvragen hoe men het ‘succes’ van een geldautomaat meet – in aantal transacties, totaal gepind bedrag, of op een andere wijze?). Door de locatie van ‘De Bank’ ― op het Dwarrelplein ― echter, moesten bezoekers in de meeste gevallen een omweg naar de entree van het park maken om geld te pinnen. ‘De Schatkist’ kreeg daarom een veel centralere plaats in het park: net voor men de Efteling-Brink op loopt vanaf de promenade, ziet men voortaan aan de rechterkant een enorme schatkist, compleet met Knoeterige (Henny Knoet is immers de ontwerper van deze blow-up) twinkelsterren.

De perikelen rond Droomrijk en de Brabantse Milieufederatie gaan ook deze maand gestaag door. De schade die de Efteling met Droomrijk toebrengt aan bos en landschap moet volgens de Brabantse Milieufederatie worden gecompenseerd met minstens honderdzeventien hectare nieuwe natuur. Dat is 70 hectare meer dan de Efteling maximaal wil compenseren. De BMF besluit verder te procederen, en gaat derhalve in beroep.

Tijdens de Winter-Efteling werd er een speciaal 0900-nummer in gebruik genomen met informatie over het park. Het is de bedoeling dat vanaf het seizoen 2003 het nummer steeds meer mogelijkheden en informatie gaat bieden, zoals showtijden, de drukte in het park en bij de verschillende attracties en de actuele verkeerssituatie rond het park. De proef tijdens de Winter-Efteling was bedoeld om uit te zoeken wat voor informatie de bezoeker nu eigenlijk wil, en of er überhaupt wel behoefte is aan een Efteling-infolijn met actuele informatie.

Op 7 december werd om 11.00 uur 's ochtends de vierde Winter-Efteling geopend. Nieuw in het winterassortiment van het park was de Langlaufbaan "'t Hijgend Hert", die te vinden was op het traject van de Oude Tufferbaan. Op borstelmatten omgeven door strobalen kon er worden gelanglauft door eenieder die graag even actief bezig was tijdens WE4.

Een andere nieuwigheid was een heuse wintertheatershow in het (overigens nog steeds niet gereed zijnde) Efteling-theater. De show was getiteld "Pardoes en het Kinder Winter Wonderfeest". De dramatisch slechte productie ging over grapjas IJs Gijs, die de gezanten van Koning Winter uitnodigde om een feest ter hunner ere te vieren. Natuurlijk is zo’n winterfeest niet compleet zonder een bezoek van Koning Winter zelf en voila: als een deux-ex-machina verscheen de vorst tegen het einde van de voorstelling nog even op een belachelijk projectiescherm. Zoals het een infantiele productie van het kaliber Sprookjesbostheater betaamt moest er natuurlijk tijdens de show volop worden gezongen en gedanst door alle kinderen in de zaal. De sfeermaker hiervoor was het lievelingnummer van Koning Winter: de ‘Pegelpolka’, dat door Pardoes werd omgetoverd in de K3-eske ‘Pegelswing’. Satanische gedachtenspinsels als "Winter is cool op de Efteling" zorgden er voor dat menigeen het lied nu nog in zijn of haar hoofd heeft. Overigens was het voor Efteling-liefhebbers die een genoegen scheppen in het bewonderen van curieuze en onsterfelijk belachelijke zaken telkens weer genieten in de theaterzaal. Gezant IJsbrand Pegelprins stal namelijk als nichterige snob-prins met een hang naar buitensporige arrogantie niet alleen de show, maar ook de harten van menig liefhebber. De VIP-première van de show vond plaats op 8 december om 17.00 uur. De show werd geproduceerd in samenwerking met VIP-Events.
 

Andere opmerkelijkheden deze winter waren de nieuwe (mooiere) tenten van het Kinder Winter Wonderland en de IJsbaan. Op een aantal plaatsen in het park was weer wat permanente verlichting aangelegd (bijvoorbeeld bij Fata Morgana). Het entertainment bestond deze editie uit een flink aantal nieuwe acts als de KouKabouters, de HagelHeertjes, de VriesMarkies, de SneeuwSchuivers en de Frisse Freules (hebt u ook het idee een lijst Suske en Wiske-titels gelezen te hebben?). Maar ook oude bekenden ontbraken niet. Zo keerde de PRET terug, zongen de WinterWonders dit keer hun ballades in het hotel, en was De Enige Echte Efteling Fanfare voor het eerst in de winter te zien als de (uitgedunde) Verloren Fanfare. Een beetje een domper op de wintersfeer was de Pagode. Na drie jaar lang als grootste zwevende kerstboom het park voorzien te hebben van een visueel bijzonder aantrekkelijk stuk winterlicht, moest de tempel dit keer aan de grond blijven door een defect in de cilinder van het contragewicht. Natuurlijk waren er wel weer de lusieke wedstrijden: kinderen konden hun Efteling-wens laten uitkomen door deze te sturen naar Koning Winter en bij de Steenbok werd een jodelkampioenschap georganiseerd. De Winter-Efteling was in 2002 nog de hele kerstvakantie geopend.

Het boek "D'r Waar's", dat in september was uitgegeven, verkocht als een trein. De eerste druk van 1.500 exemplaren was al snel uitverkocht en de tweede druk lag vanaf nu in de winkels. Henny Knoet liet deze maand weten stinkend jaloers te zijn op het succes van Harry Potter. De geestelijk vader van de parkmascotte gelooft er heilig in dat zijn tovernar Pardoes net zo’n glansrijke carrière had kunnen krijgen als de tovenaarsleerling. Kan iemand Henny even uit zijn lijden verlossen?

Het park laat ook voor het eerst een plattegrond zien van Droomrijk. Opvallend daarop is de structuur van de verblijfsaccomodatie: het kasteel in het midden van het park met daaromheen de bosvilla’s en landhuizen.

Kerstmis 2002 werd als vanouds begeleid door de gebruikelijke kerstontbijten en -diners in het hotel én de jaarlijks terugkerende grote drukte in het park. Op 31 december was er een aangepast entertainmentprogramma. Zo traden Marianne Weber, Jody Bernal, Frank en Mirella en het showorkest NeverMind die dag op in het sprookjespark. Het park sloot om 18.00 uur de poorten om twee dagen later, op 2 januari, weer open te gaan voor een heel nieuw Efteling-jaar.