Was het u reeds bekend dat...

...er vroeger een sluiproute liep achter de Zeemeermin, om sneller van de Papegaai naar Draak Lichtgeraakt te komen? Dit was de eerste sluiproute die bij het “Oppoetsen van de parel” verdween, aangezien het pad eigenlijk voor meer verwarring zorgde dan dat het enig nut had.


...als vervanging van de Dansende Dolfijn, dus in plaats van de Zeemeermin, er eerst werd gedacht aan het sprookje “de Zes Zwanen”? Pieck maakte er al een suggestie voor, die te vinden is in de Kroniek.

Wanneer de zeemeerminzusjes vijftien jaar worden, mogen ze voor het eerst de wereld boven water bekijken. Jaar na naar komt de een na de ander met verhalen over de wereld boven. De stralen van de avondzon op de golven, de stranden langs de kust, de kleine boten met de vissers. De jongste zeemeermin kan bijna niet meer wachten, maar op een dag is ze dan eindelijk zelf vijftien. Haar eerste avond boven gaat gepaard met storm en ontij, donder en bliksem. Ze ziet een prachtig koninklijk schip, waarop overdag een feest werd gegeven. Nu worstelt het om de golven te overwinnen. Een prachtige jonge prins aan boord doet haar denken aan het beeld in haar tuintje. Ze ziet zijn mooie ogen, sierlijke gezicht en krachtige lichaam, en is op slag verliefd.

Wanneer de storm aanhoud en het schip vergaat haast ze zich tussen de planken en balken door op zoek naar de prins. De bijna verdronken jongeling drijft bewusteloos op het water, en ze red hem door de prins in haar armen te nemen en naar de kust te brengen waar ze hem veilig en wel op de rotsen legt, vlak bij een klooster. Ze kust de nog bewusteloze prins, en kijkt vanaf een afstandje dromerig toe hoe een mooie jonge novice uit het klooster de prins vindt, die net bij bewustzijn komt.

De kleine zeemeermin vertelt haar zussen niets over het gebeuren. Maar de dagen en weken erna is ze nog stiller en ingetogener dan normaal. Tot ze op een dag haar geheim niet langer voor zich kan houden en het haar zussen en grootmoeder verteld. Die wijzen haar waar het kasteel van de prins ligt aan de kust, en de kleine zeemeermin is vanaf dat moment geen moment meer ergens anders te vinden dan bij het kasteel, starend naar “haar” prins die regelmatig op een balkon aan de schitterende zee zit.

Op een avond, wanneer in het paleis van de Koning van de Zee een groot feest plaats heeft, waarop de kleine zeemeermin ook weer haar prachtige stem had laten horen, kan ze het verlangen niet langer verdragen. Ze wil, net als de mensen, ook een onsterfelijke ziel. En bovenal wil ze bij haar prins zijn, als mens, met benen. Ze besluit de zeeheks, een vals en walgelijk creatuur, levend ver weg achter maalstroom en poliepenwoud, te vragen haar te helpen. De zeeheks stemt toe, maar wil in ruil voor een drank die haar benen geeft, haar stem. Wanhopig van liefde voor de prins stemt de zeemeermin toe, ondanks de wetenschap dat ze slechts dán een onsterfelijke ziel al krijgen, wanneer de prins haar zijn onvoorwaardelijke liefde schenkt, en ze voor de eeuwigheid in trouw worden verbonden. Zoniet, dan zal ze veranderen in zeeschuim bij de eerste dageraad na het huwelijk van de prins met een andere vrouw.

Met de toverdrank van de zeeheks bij zich zwemt ze naar de trappen van het kasteel van de prins, waar ze het drankje opdrinkt en haar staart zich met snijdende pijn splitst in twee prachtige benen. Haar tong, die hield de zeeheks achter. De prins vindt het beeldschone maar stomme meisje daar, en neemt haar mee het paleis in. Elke stap op haar nieuwe voetjes voelt als een stap op messen en dolken, maar ze heeft het er voor over; eindelijk is ze bij haar jonge, knappe prins.

Ze blijft in het paleis wonen en samen met de prins reist ze door wouden waar de vogels zingen, naar bergtoppen en over prachtige zonovergoten wegen door landerijen. De prins houdt van haar zoals je van een lief, klein kind kunt houden. Maar zijn échte liefde schenkt hij haar nog niet. Op feesten danst de meermin als niemand anders, lichtvoetig en frêle; beeldschoon. De prins verteld haar, als vrienden onder elkaar, dat hij ooit een beeldschoon meisje uit een klooster zag. Ze had “zijn leven gered” door hem te vinden op de rotsen na een schipbreuk. Dát meisje is het mooiste meisje dat hij ooit zag. De meermin kan hem niet vertellen dat zij het was die zijn leven redde.

Op een dag vertrekken de prins en zijn lieve stomme meisje naar een naburig koninkrijk omdat zijn vader graag wil dat hij de prinses van dat land daar ontmoet. De prins heeft weinig zin, maar gaat toch. “Zo mooi als jij of het meisje dat me redde zal de prinses toch niet zijn.” Maar wanneer ze, na een lange vaartocht, in het land arriveren kan de prins zijn ogen niet geloven. De prinses is het meisje dat hem redde, de novice uit het klooster!

Al snel maakt men voorbereidingen voor het huwelijk. En wanneer de prins en de prinses trouwen, voelt de meermin haar hart breken. Het echtpaar maakt een tocht over zee op een prachtig verlichte boot. Treurig staart de meermin vanaf het dek over het water. Eenzaam, en wachtend op de dageraad die haar zal veranderen in zeeschuim. Dan ziet ze plots haar vijf meermin zussen uit het water opduiken. Ze vertellen haar dat ze hun schitterende haren lieten afknippen om de zeeheks nogmaals te laten helpen. De kleine, treurige zeemeermin geven ze een magische dolk. Als ze daarmee het hart van de prins doorboort, zal ze weer meermin zijn, en nog driehonderd jaar kunnen leven. Verslagen door haar liefde voor de prins werpt de meermin het mes echter ver van zich, in de oceaan. Wanneer de eerste stralen van de zon over de horizon schijnen, veranderd ze, in zeeschuim.

Verdwenen is ze echter niet. Door haar opoffering heeft ze een plekje verdient tussen de kinderen van de lucht, vale, ijle geesten die koelte en wind over de wereld brengen naar hen die het nodig hebben. Als ze, samen met haar nieuwe zussen van de wind, driehonderd jaar lang goedheid en koelte naar de mensen zal brengen, krijgt ze toch nog de door de kleine zeemeermin zo zeer gewenste, onsterfelijke ziel. Voor altijd.

De oorsprong van het sprookje
De Kleine Zeemeermin is misschien wel het beroemdste sprookje van de Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen. Deze bekendheid is niet in het minst te danken aan het feit dat de zeemeermin hét symbool van Kopenhagen is geworden. Een fraai bronzen beeldje van de meermin, met een verlangende blik, siert daar de haven en trekt jaarlijks duizenden toeristen. Ook de animatiefilm van Disney, uitgebracht in 1989, droeg uiteraard spectaculair bij aan de bekendheid van het sprookje. Trouw aan Andersens tekst is Disney is echter beslist niet. Niet alleen veranderde Disney de rol van de zeeheks tot rivaal van de kleine zeemeermin om de liefde van de prins, maar ook het einde werd compleet herschreven. In de tekenfilm wint de zeemeermin uiteindelijk de hand van de prins, en leeft nog lang en gelukkig.

Meerminnen komen al vanaf de klassieke tijd in vertellingen voor. Deze mythische wezens, half mens, half vis (en dus te classificeren als chimaera’s), zien we voor het eerst voor in teksten uit Babylonië, zo rond duizend jaar voor Christus. De betoverende Sirenen uit de Odyssee kunnen gezien worden als zeemeerminnen. Middeleeuwse teksten staan vaak vol sterke verhalen over hele meerminsteden, niet in het minst gevoed door het bijgeloof van zeelui. In allerlei moderne fantasieliteratuur, van Peter Pan tot Harry Potter, spelen ze nog steeds een rol.

Andersen baseerde zijn in 1837 gepubliceerde sprookje (dat overigens tot de langere sprookjes in zijn bundels behoort), op het Christelijke volksgeloof rond mythische wezens. Deze zouden in tegenstelling tot mensen geen “ziel” hebben, en dus bij hun dood in het niets verdwijnen. Hoewel zeewezens in de folklore vrijwel altijd weergegeven worden als verleidelijk en demonisch, geldt dit niet voor de kleine zeemeermin. Haar romantische verlangen naar transcendentie, en de continue opofferingen die ze maakt, duiden juist op een goede geest waarvoor redding nabij is.

Het sprookje in de Efteling
‘De Kleine Zeemeermin’ is in het Sprookjesbos te vinden op een driesprong in het “oude” deel van het bos, tussen de draak en Raponsje. Eigenlijk is het maar de vraag of hier echt sprake is van een uitbeelding van het sprookje van Andersen. De zeemeermin kan immers net zo makkelijk in het rijtje van de kabouters, draak en trollenkoning geplaatst worden: een vertegenwoordiging van een bepaalde groep mythische wezens uit de Europese sprookjestraditie. De laatste jaren, en met name in het Andersen-jaar 2005, lijkt het park echter te hechten aan de gedachte dat het hier daadwerkelijk om het cultuursprookje van Andersen gaat.

De zeemeermin is uitgebeeld als een statische fontein, waarbij een mooi beeld van de meermin, gezeten op een rots voor een sierlijke barokachtergrond, statig in de verte kijkt. Ze steunt een vis bij welke water uit de bek stroomt. Het geheel is een ontwerp van Anton Pieck. Naar verluidt werd de meermin zelf gemodelleerd naar de vrouw van Ton van de Ven. Op de achtergrond van het tafereel klinkt het Allegro Briljante van François-Adrien Boieldieu (1775 - 1834), de zelfde muziek als van het eilandje in de Siervijver klinkt.

Al vanaf 1954 is op de plek waar nu de zeemeermin haar verlangende dagen slijt, een fontein te vinden. In de eerste jaren was dit de door Peter Reijnders bedachte “Magische Liefdesbron”, waarbij twee geliefden over het vijvertje naar elkaar konden reiken, waarbij het water middels een kleurstof rood van liefde kleurde. In 1964 werd dit door storingen (en wellicht Katholieke afkeuring) geplaagde geheel vervangen door de Dansende Dolfijn. In het bassin danste een dolfijn op de waterstralen in de rondte. Een erg lang leven was ook dit tafereel echter niet beschoren, want al in 1970 werd de dolfijn vervangen door het huidige geheel: de meermin op de rots.

In 2001 werd de inmiddels behoorlijk versleten beeltenis van de zeemeermin compleet vervangen. Men modelleerde haar opnieuw (uiteraard wel gewoon naar de bestaande tekeningen van Anton Pieck). In 2006 kreeg de meermin nog een cosmetische oppepper, dit maal in de vorm van een mooie glanzende laklaag die haar huid eruit doet zien alsof ze nèt uit het water is komen zetten. Sindsdien zit ze daar weer, tussen de altijd klinkende harpmuziek, statig voor zich uit te kijken.

De Kleine Zeemeermin komt op geen enkel door het park uitgegeven luistersprookjesalbum voor. Wel was het sprookje van 1998 tot 2001 onderdeel van de succesvolle Sprookjesshow in het theater op de Zonneweide en stond in de winter van 2004-2005 een groots opgezette familiemusical van het sprookje op de planken van het Efteling-theater. De promotie van deze Studio 100-coproductie ging gepaard met een ongekende hoeveelheid, vaak nogal smakeloze reclame-uitingen in het park, zoals “verboden op zeemeerminnen te vissen”-bordjes in vrijwel alle vijvers van het park.